رنگ مدفوع نوزادان نشانه چیست؟

رنگ مدفوع نوزادان نشانه چیست؟ والدین پس از مشاهده تغییر رنگ مدفوع نوزاد نگران می شوند. طیف گسترده ای از رنگ ها و بافت هایی که با آن ها روبرو می شوید گاهی نگران کننده هستند. رنگ و بافت مدفوع در روزها و ماه های اول به طور چشمگیری تغییر می کند. گاهی نگرانی های متعددی در این مورد وجود دارد که بی مورد هستند. رنگ آن می تواند تیره، روشن و به رنگ های قرمز، قهوه ای، زرد و یا سبز در می آید. تا زمانی که نشانه های دیگری مانند خون و خلط در مدفوع نباشید، چندان نگران کننده نیست. البته تغییر حالات، رفتار و شرایط جسمی آنها می تواند خود نشانه ای بر وجود بیماری باشد. در این مطلب می خواهیم انواع رنگ مدفوع نوزاد را با بهره گیری از تجربیات دکتر نسرین دوامی بررسی کنیم. دکتر نسرین دوامی بهترین متخصص اطفال اصفهان است که تجربه بالایی در درمان بیماری های نوزادان و کودکان دارد.

انواع مختلف مدفوع نوزادان

مدفوع مکونیوم یا اولین مدفوع نوزاد

اجابت مزاج نوزاد تازه متولد شده بسیار مهم است. نخستین دفع نوزاد نشان می‌دهد که دستگاه گوارشی او رشد خوبی دارد. نخستین مدفوع نوزاد را مکونیوم یا مامیزه می گویند. شاید برای شما هم سوال باشد که نوزاد تازه متولد شده که تا به حال اصلاً غذا نخورده، چرا باید مدفوع داشته باشد. داستان از آنجا شروع می شود که جنین مایع آمنیوتیک را در رحم مادر می بلعد. به این ترتیب نخستین مدفوع نوزاد از مایع آمنیوتیک، سلول های پوستی، مخاط و مواد دیگری تشکیل می شود. ویژگی های آن را می توان به ترتیب زیر بیان کرد:

رنگ: تیره مایل به سبز و تقریباً سیاه رنگ

بافت: چسبناک

بو: نامطبوع

مدفوع موقت بینابینی

رنگ: مایل به سبز روشن و خردلی رنگ

بافت و رنگ مدفوع نوزاد دو تا چهار روز پس از تولد تغییر می‌کند. این تغییر نشان می‌دهد که نوزاد در حال خوردن و هضم شیر سینه مادر یا شیر خشک است. همچنین تغییرات مدفوع بیانگر آن است که دستگاه گوارشی نوزاد عملکرد مناسبی دارد. ویژگی های آن را می توان به ترتیب زیر بیان نمود:

بافت: چسبندگی کمتر از مدفوع موکونیوم

بو: بوی بد اما خفیف

مدفوع زرد مایل به سبز روشن

مدفوع نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می کنند، بسته به تغذیه مادر چند درجه رنگ متفاوت و عادی دارد. اگر مادر غذاهای پررنگی مانند لبو مصرف کند، مدفوع نوزاد به رنگ قرمز روشن در می‌آید. اگر نوزاد به جز مدفوع قرمز علامت دیگری ندارد، جایی برای نگرانی وجود ندارد.

رنگ مدفوع نوزادی که با شیر مادر تغذیه می کند با رنگ مدفوع نوزادی که شیر خشک می خورد، تفاوت دارد. ویژگی های آن را می توان به ترتیب زیر بیان کرد:

رنگ: زرد یا مایل به سبز روشن

بافت: خامه‌ای یا خمیری، شل و آبکی همراه با دانه های جامد یا همراه با لکه

بو: بوی خفیف، بوی شدید و آزاردهنده ندارد.

مدفوع کم کالری

چنانچه نوزاد بیش از حد شیر کم کالری یا همان شیر کم چرب اولیه‌ مادر را مصرف کند اما شیر پرچرب را دریافت نکند، رنگ مدفوع او تغییر می کند. در چنین شرایطی جایی برای نگرانی نیست. شما می توانید عدم تعادل بین شیر کم چرب اولیه و شیر پر چرب نهایی را اصلاح کنید.

رنگ: مایل به سبز روشن

بافت: کف‌آلود

بو: بوی خفیف

مدفوع قهوه ای یا سبز تیره

تفاوت بین رنگ مدفوع نوزادی که با شیر مادر و شیر خشک تغذیه می کند، به تفاوت میزان پروتئین های این دو نوع شیر بستگی دارد. هم شیر مادر و هم شیر خشک حاوی دو نوع است. این پروتئین ها شامل پروتئین وی و پروتئین کازئین است. پروتئین وی به راحتی هضم می شود اما پروتئین کازئین دیر هضم می باشد.

پروتئین وی در شیر مادر بیشتر از شیر خشک وجود دارد. به همین دلیل است که شیر مادر راحت تر هضم می شود و تعداد دفعات اجابت مزاج نوزاد بیشتر است. شیر خشک پروتئین کازئین بیشتری دارد. چون پروتئین کازئین به آهستگی هضم می شود و نوعی می توان گفت دیرهضم است. در نتیجه تعداد دفعات هضم کمتر و حجم مدفوع بیشتر می شود.

رنگ: مایل به قهوه ای، خرمایی روشن، زرد، سبز قهوه ای

بافت: مدفوع خمیری و بافتی مانند کره بادام زمینی

بو: خفیف تا نسبتاً شدید

مدفوع سیاه یا سبز تیره

سبز تیره تا سیاه رنگ بودن رنگ مدفوع نوزاد علامت این است که مقدار بیش از حدی آهن در دستگاه گوارش نوزاد وجود دارد. آهن ماده بسیار مهمی برای رشد مغز نوزاد است. در اکثر موارد والدین در مصرف شیرخشک زیاده روی می کنند. اگر مکمل آهن به نوزاد می‌دهید، تغذیه نوزاد با شیر خشک غنی شده و مواد غذایی حاوی آهن زیاده روی است. سعی کنید روی این موضوع کنترل داشته باشید. ویژگی های این مدفوع به ترتیب عبارتند از:

رنگ: سیاه تا مایل به سبز تیره

بافت: مدفوع خمیری شکل و بافتی مانند کره بادام زمینی

بو: خفیف تا نسبتاً شدید

اگر نوزاد مکمل آهن مصرف نمی‌کند اما مدفوع مایل به سیاه و سفت دارد، این مشکل نشانه ابتلا به ملنا یا خونریزی دستگاه گوارش می باشد. بهتر است هر چه زودتر به متخصص اطفال مراجعه کنید و مشکل را درمان کنید.

مدفوع قهوه ای و صورتی روشن

لازم به ذکر است که دستگاه گوارش نوزاد پیش از ۶ ماهگی آنقدر بالغ نشده که به او غذای جامد بدهید. اگر تغذیه با غذای جامد را زود شروع کنید، فرزندتان در آینده دچار مشکلات گوارشی خواهد شد. نتیجه این موضوع را با تغییر رنگ مدفوع نوزاد می توان متوجه شد.

برخی پزشکان توصیه می‌کنند که تغذیه با غذای جامد را از ۴ ماهگی شروع کنید. هر چند نتیجه تحقیقات نشان می دهد که این کار باعث بروز مشکلات گوارشی متعدد از قبیل سندرم روده تحریک پذیر می شود. ویزگی های رنگ مدفوع به ترتیب عبارتند از:

رنگ: قهوه‌ای، سبز، صورتی روشن

بافت: از خمیری یا کرمی گرفته تا سفت و گلوله گلوله

بو: خفیف تا شدید

رنگ مدفوع نوزاد همراه با مدفوع هضم نشده

ممکن است هر از گاهی ذرات غذای هضم نشده را در مدفوع نوزاد پیدا کنید. این وضعیت نگران کننده نیست. بعضی غذاها به طور کامل هضم نمی شوند یا سرعت حرکت آنها در دستگاه گوارش آنقدر زیاد است که کاملاً هضم و تجزیه نمی شوند. وجود قطعات بزرگ غذا در مدفوع نشان می‌دهد که کودک مقدار زیادی از یک غذای خاص را می خورد یا غذا را کاملاً نمیجود. در چنین شرایط رنگ مدفوع می تواند به وضعیت زیر تغییر کند:

رنگ: قهوه ای گرفته تا سبز یا حتی زرد

بافت: حاوی ذرات غذا

بو: بوی شدید

اگر ذرات غذای هضم نشده را مرتباً در مدفوع نوزاد پیدا می‌کنید، بهتر است برای روشن شدن دلیل این وضعیت به پزشک مراجعه کنید. پزشک معاینات لازم را انجام می‌دهد تا مطمئن شود که روده‌ها جذب غذا و مواد مغذی را به درستی انجام می‌دهند.

هشدارهایی برای رنگ مدفوع نوزاد

مدفوع سفید رنگ

سفید رنگ بودن مدفوع نشان دهنده عدم وجود صفرا در مدفوع است. نبود صفرا در مدفوع معمولاً پیامد مشکلات کبد یا کیسه صفرا است.

مدفوع سیاه رنگ

سیاه رنگ بودن مدفوع نشان دهنده وجود خون در دستگاه گوارش است. مدفوع در این حالت قیری، تیره رنگ و شبیه به اولین مدفوع نوزاد است. با این تفاوت که سفت‌تر است و به اندازه مدفوع مکونیوم چسبناک نیست. این مشکل اصطلاحاً ملنا گفته می‌شود.

مدفوع قرمز روشن

حساسیت به پروتئین شیر، هموروئید یا بواسیر ناشی از یبوست و عفونت باکتریایی (اسهال خونی) از دلایلی است که مدفوع را به رنگ قرمز روشن درمی‌آورد.

مدفوع مایل به سیاه

اگر خون موجود در مدفوع نوزاد سیاه به نظر برسد، می‌توان نتیجه گرفت که خون در دستگاه گوارش وجود دارد. وجود خون به صورت لکه‌های کوچک معمولاً نشان دهنده ترک خوردن و خونریزی نوک پستان مادر است؛ در واقع نوزاد شیر را همراه با خون بلعیده است. این وضعیت خطرناک نیست. اما اگر خون مدفوع بیشتر از چند لکه مایل به سیاه است، احتمالاً خونریزی دستگاه گوارش فوقانی علت سیاه بودن مدفوع است.

نکته: اگر مدفوع نوزاد عمدتاً از خون قرمز تشکیل می‌شود و اصطلاحاً “مدفوع لزج خونی” است، می‌توان احتمال داد که نوزاد به مشکل روده‌ای شدید مبتلا است.

مدفوع مخاطی

اگر وجود مخاط در مدفوع با علائم دیگری همراه باشد و بیشتر از دو روز طول بکشد. این وضعیت را می‌توان نشانه آلرژی یا عفونت تلقی کرد. اگر علائم دیگری وجود نداشته باشد، احتمالاً فقط بزاق دهان نوزاد بیشتر از حد معمول ترشح می‌شود. مخاط اضافی موجود در بزاق دهان نوزاد غالباً هضم نمی‌شود و از مدفوع سر درمی‌آورد.

اسهال

اگر مدفوع نوزادی که با شیر مادر تغذیه می‌کند، بسیار شل یا آبکی باشد و ذرات جامد زیادی در آن وجود نداشته باشد. این وضعیت معمولاً نشانه اسهال است. رنگ مدفوع شل از زرد تا قهوه‌ای یا سبز متغیر است. آلرژی یا عفونت علت اسهال است. اسهال می‌تواند موجب کم ‌آبی بدن شود که عارضه‌ای خطرناک و کشنده است. اگر پوشک نوزاد بیشتر از سه بار در روز با مدفوعی اسهال مانند کثیف شد یا نشانه‌های اسهال بیشتر از ۴۸ ساعت وجود داشت، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

نکته: چنانچه مدفوع آبکی حاوی مخاط یا خون آشکار بود، حتماً با پزشک تماس بگیرید.

یبوست

ممکن است مدفوع نوزاد بسیار سفت یا حتی سنگ مانند شود. سفت شدن مدفوع می‌تواند پیامد حساسیت به پروتئین‌های شیر یا بعضی شیر خشک‌ها باشد. همچنین می تواند ناشی از شروع تغذیه با غذای جامد یا وجود نداشتن مایعات در رژیم غذایی نوزاد باشد. تب، بیماری یا از دست دادن مایعات از طریق تعریق ناشی از گرمای شدید باعث خشک شدن مدفوع می‌شود. نوزادی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌کند، به مایعات اضافی نیاز ندارد. هر زمان که احساس کردید نوزاد به آب نیاز دارد، باید به او شیر بدهید. اگر نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌کند، قبل از آن که به او مکمل بدهید، به دو مورد توجه کنید.

آیا نوزاد مایعات کافی دریافت می‌کند؟

چه زمانی برای شروع مصرف مکمل مناسب است؟

چنانچه فرزندتان بیشتر از سه بار دچار یبوست شد یا متوجه وجود خون در مدفوع شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر فرزندتان کمتر از سه ماه دارد.

چه زمانی برای رنگ مدفوع نوزاد به متخصص اطفال مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده تغییر رنگ مدفوع نوزاد همراه با بی حالی و تغییر میزان اشتهای کودک بهتر است هر چه زودتر به متخصص مراجعه کنید. بخصوص اگر این تغییرات همراه با حالت تهوع و استفراغ باشد. اسهال و یبوست هر دو به نوعی موجب بدتر شدن شرایط جسمی کودک می شوند که باید درمان شوند. برای درمان این مشکل می توانید به مطب دکتر نسرین دوامی مراجعه فرمایید. دکتر نسرین دوامی متخصص اطفال در اصفهان است که انواع بیماری های کودکان را درمان می کند.

شرایطی که مستلزم این است که به متخصص اطفال مراجعه کنید به ترتیب زیر هستند:

اگر مخاط خون‌آلود در مدفوع نوزاد مشاهده کردید.

اگر نوزاد تب داشت.

چنانچه نوزاد استفراغ کرد.

اگر نوزاد از غذا خوردن امتناع کرد.

چنانچه ادرار نوزاد تیره‌ رنگ‌تر از همیشه بود؛ مدفوع تیره می‌تواند علامت کم آبی بدن باشد.

اگر نوزاد بی‌حال است، بدنش لخت و شل است و واکنشی نشان نمی‌دهد، با اورژانس تماس بگیرید.

سوالات متداول

کلام پایانی

رنگ مدفوع نوزاد می تواند نشانه ای بر وجود بیماری یا تغییر وضعیت جسمی کودک باشد. در این مطلب هر آنچه می توانست به شما در شناخت انواع مدفوع نوزاد و مشکلات آن کمک کند را بیان کردیم. مدفوع قهوه ای، سیاه، سبز و یا زرد هر یک نشانه ای بر وجود یک مشکل است. هر چند گاهی مشکلی نیست و داشتن یک برنامه غذایی مناسب می تواند مسئله را برطرف کند.