اوتیسم نوعی اختلال مادام العمر می‌باشد که شامل تفاوت‌هایی در حوزه مهارت‌های ارتباطی اجتماعی، مهارت‌های حرکتی ریز و درشت و توانایی‌های گفتاری و ذهنی است. علائم اوتیسم با توجه به نوع و شدت بیماری متفاوت بوده و معمولا بیشتر در کودکان دیده میشود. برخی علائم رایج اوتیسم در کودکان عبارتند از نیاز به تکرار، اضطراب و واکنش‌های غیرمعمول به هرگونه ورودی حسی نظیر حساسیت غیرطبیعی به نور، صدا، بو و طعم. درمان‌ها و داروهایی برای این بیماری پیشنهاد میشود که تاثیرات مثبت قابل توجهی روی کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم دارد.
چه عواملی موجب بروز اوتیسم در کودکان میشود؟
پژوهشگران حوزه پزشکی و متخصصان در مورد علل ابتلا به اوتیسم هنوز به نتیجه قابل قبولی نرسیده‌اند. با این وجود، آن‌ها در یک مورد اتفاق نظر دارند؛ به احتمال زیاد چندین عامل در ابتلا به این بیماری نقش دارد. طبق تحقیقات انجام شده روی افراد مبتلا به اوتیسم، بیماری سرخچه در دوران بارداری و همچنین ابتلای نوزادان به بیماری فنیل‌کتونوری و انسفالیت (ورم مغز) از عوامل موثر در بروز این عارضه می‌باشند. محققان بر این مساله اجماع دارند که عوامل زیر در ابتلا به بیماری اوتیسم دخیل هستند:
ژنتیک
طبق مطالعاتی که روی دوقلوهای همسان انجام شده است، دوقلوهای ناهمسان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری اوتیسم هستند. علاوه بر این، خانواده‌هایی که یک فرزند اوتیسمی دارند، احتمال اینکه فرزند دومشان هم به اوتیسم مبتلا شود ۵ درصد بیشتر از سایرین است؛ که این در مقایسه با نرخ متوسط ۱.۵ درصد عدد قابل توجهی است. برخی مطالعات نشان می‌دهند مجموعه‌ای از ژن‌ها، به خصوص در حضور عوامل دیگر نظیر عدم تعادل هورمونی، کمبود اکسیژن و برخی سموم، با بیماری اوتیسم مرتبط می‌باشند. نوعی بیماری ژنتیکی به نام سندرم ایکس شکننده نیز احتمالا با بیماری اوتیسم مرتبط می‌باشد.
عوامل محیطی
عوامل محیطی نظیر زایمان زودرس، سندرم جنینی الکل، اضافه‌وزن مادر، دیابت بارداری و استفاده از برخی داروها برای درمان تشنج در دوران بارداری نیز در ابتلا به اوتیسم دخیل هستند. همچنین مواد شیمیایی سمی مانند آفت‌کش‌ها، جیوه و سرب نیز از عوامل ابتلا به این بیماری می‌باشند.
سن والدین
طبق تحقیقات سن والدین در ابتلا به بیماری اوتیسم موثر است. مادران در سنین نوجوانی و بالای ۴۰ سال نسبت به زنان در بازه سنی بین این دو، بیشتر در معرض این خطر می‌باشند. همچنین سن پدر نیز نقش مهمی داشته، به طوری که درصد داشتن فرزند اوتیسمی برای پدران بالای ۵۰ سال حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد بیشتر است.
موارد دیگر مرتبط با سلامتی
نشان داده شده است که ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای به اوتیسم مرتبط می‌باشد. برخی از آن‌ها عبارتند از نوروفیبروماتوز، سندرم داون، دیستروفی عضلانی، فلج مغزی و صرع در نوزادان. نکته قابل توجه این است که هیچ رابطه‌ای بین اوتیسم در فرزند شما و واکسیناسیون وجود ندارد. در سال‌های اخیر، والدین از ترس اینکه واکسیناسیون موجب بیماری اوتیسم شود، ترجیح می‌دهند فرزندشان واکسینه نشود؛ چراکه طبق تحقیقاتی که امروزه مردود اعلام شده است، نوعی ماده به نام تیومرسال در واکسن MMR وجود دارد که شامل جیوه می‌باشد و در ابتلا به اوتیسم نقش دارد. در حالیکه تیومرسال دیگر استفاده نمی‌‌شود و طبق تحقیقات گسترده‌ای که در این خصوص انجام شده است، هیچ رابطه‌ای بین واکسن و اختلال طیف اوتیسم (ASD) وجود ندارد.
اوتیسم در کودکان چگونه به نظر می‌رسد؟
شما نمی‌توانید کودک مبتلا به اوتیسم را صرفا با توجه به ظاهرش تشخیص دهید، آن‌ها به ظاهر هیچ تفاوتی با سایرین ندارند. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است ساکت یا پرحرف، باهوش یا به لحاظ ذهنی فعال باشند. این کودکان به لحاظ رفتاری ممکن است دمدمی یا پرخاشگر باشند، همچنین در محیط‌های آکادمیک ممکن است عملکرد خوبی داشته باشند و یا به لحاظ آموزشی به طور جدی با مشکلات یادگیری روبرو باشند.
با این وجود، تمام کودکان اوتیسمی در مجموعه‌ای از خصوصیات مشترک هستند. به یاد داشته باشید، اوتیسم یک اختلال رو به پیشرفت فراگیر می‌باشد؛ به این معنا که هیچ علامت یا رفتاری به خودی خود دلیلی بر وجود این بیماری نیست.
توجه به این نکته ضروری است که علائم باید به طور قابل توجهی در کودک بروز کنند تا بتوانیم تشخیص دهیم که به اوتیسم مبتلا می‌باشد. این بیماری اختلالی جدی در توانایی‌های کودک برای انجام کارهای روزمره، دوست‌یابی یا تحصیل در مدرسه ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، یک کودک عادی ممکن است ساکت و خجالتی باشد و این خصوصیت والدین را نگران کند. اما اگر کودک به هنگام سوال پرسیدن، قادر به پاسخگویی مناسب بوده و زندگی روزمره‌اش را بدون تلاش زیاد اداره می‌کند بنابراین به احتمال زیاد این رفتارها به خصوصیات اخلاقی او مرتبط بوده و نشانه‌ای از اوتیسم نمی‌باشد.
بیماری اوتیسم چه علائمی دارد؟
- کودکان مبتلا به اوتیسم در مهارت‌های گفتاری متفاوت هستند. کودکان اوتیسمی ممکن است اصلا صحبت نکنند، در صحبت کردن تاخیر داشته باشند، با آهنگ غیرمعمولی صحبت کنند، ممکن است سخنرانی‌های تلویزیونی را حفظ و تکرار کنند. آن‌ها ممکن است تند صحبت کنند، یک چیز را بارها تکرار کنند، یا زمانی که به قدر کافی بزرگ شده‌اند و باید بدون اشتباه صحبت کنند، از قواعد نادرست استفاده کنند.
- کودکان اوتیسمی همیشه در برقراری ارتباط اجتماعی دچار مشکل می‌شوند. این مشکل نیز به طرق مختلف ظاهر می‌گردد. آن‌ها ممکن است هرگز نخواهند با کسی تعامل داشته باشند و درعوض ترجیح دهند به عنوان مثال اشیا را مرتب و منظم کنند. برخی از آن‌ها نیز ممکن است بخواهند دائما در حال تعامل با دیگران باشند و هیچ ایده‌ای در مورد کافی‌بودن آن ندارند. علاوه بر این موارد این کودکان گاهی روی دنبال کردن خواسته‌هایشان اصرار داشته و گاهی کاملا منفعل هستند. کودکان اوتیسمی معمولا نسبت به همتایان معمولی‌شان کندتر هستند و برای یادگیری یک بازی معمولی زمان بیشتری صرف می‌کنند.
- اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم از نوعی اختلال حسی رنج می‌برند. این کودکان اغلب از سروصدا، در آغوش کشیدن و طعم یا بوهای تند دوری می‌کنند. آن‌ها به نور بیش از حد حساس بوده و با صدا یا حرکات کوچک حواسشان پرت میشود. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم از ورودی‌های حسی یا با برخی صداها (صدای جیرجیر، صدای حیوانات و گریه بچه‌ها) بلافاصله مضطرب می‌گردند.
- کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب (و نه همیشه) متفاوت از دیگر بچه‌ها حرکت می‌کنند. “Stims” (مخفف خودانگیزی) پدیده‌ای رایج می‌باشد. به عنوان مثال، کودکان عادی انگشت شستشان را می‌مکند، ناخن‌هایشان را می‌خورند و با موهایشان بازی می‌کنند، در حالیکه کودکان اوتیسمی بیشتر به دست‌شان ضربه می‌زنند، روی انگشتان پا راه می‌روند و به سمت عقب و جلو می‌چرخند. این بچه‌ها به هنگام راه رفتن دستانشان را در کنارشان گرفته و به شکلی نامناسب قدم برمی‌دارند. همچنین اغلب دست و پا چلفتی به نظر آمده و در انجام فعالیت‌هایی نظیر پرت کردن، گرفتن، نوشتن یا نقاشی کردن دچار مشکل می‌شوند.
- کودکان اوتیسمی نسبت به هم‌سن و سال‌های خود رفتار متفاوتی دارند. بچه‌های عادی معمولا به هنگام خستگی و گرسنگی کج‌خلقی می‌کنند، در حالیکه کودکان اوتیسمی به دلیل ناامیدی و ناتوانی در برقراری ارتباط و رسیدن به خواسته‌هایشان عصبانی می‌شوند. این کودکان نسبت به همتایان عادی خود جوان‌تر به نظر رسیده و تا سال‌های زیادی نسبت به کودکان عادی به علائق دوران کودکی‌شان گرایش دارند.
- کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به کودکان عادی متفاوت بازی می‌کنند. این کودکان اغلب دوست دارند تنها بازی کنند و بازی کردن و برقراری ارتباط با سایر بچه‌ها برایشان دشوار است. بازی آن‌ها معمولا شامل مرتب و منظم کردن اشیا، ریختن آن‌ها درون ظروف، پرسه‌زدن در حیاط یا زمین بازی و پخش کردن خاک در هوا می‌باشد. آن‌ها همچنین از بازی‌های جمعی نظیر”وانمود کردن زندگی در خانه” امتناع ورزیده و دنبال کردن قواعد بازی‌های ورزشی نظیر فوتبال و بیسبال برایشان دشوار است.
درمان اوتیسم کودکان
روش‌های درمانی بسیاری برای اوتیسم وجود دارد ولی هیچ یک از آن‌ها درمان قطعی نیست، هیچ درمانی وجود ندارد که به تنهایی علائم این بیماری را بهبود ببخشد. با این وجود، روش‌های درمانی و داروهایی برای این بیماری تجویز می‌شوند که تاثیرات مثبت قابل توجهی روی بیماران خواهد داشت. البته ذکر این نکته ضروری است که استفاده از برخی روش‌های درمانی و داروها نیز به آن‌ها آسیب می‌زند.
دارودرمانی
بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم از داروها به منظور کاهش اضطراب، افزایش تمرکز و کنترل پرخاشگری استفاده می‌کنند. استفاده از این داروها که اغلب توسط پزشک تجویز می‌شوند، روشی مقرون به صرفه برای کنترل علائم اوتیسم می‌باشد. در برخی موارد دارودرمانی ضرورتی ندارد، با این وجود استفاده از آن‌ها تاثیرات مثبتی برای فرد مبتلا به همراه خواهد داشت.
افراد مبتلا به هنگام استفاده از این داروها، باید حتما تحت نظر پزشک باشند؛ لازم به ذکر است تمامی روش‌های درمانی (همچون دارودرمانی) گرچه برای برخی افراد نتایج خوبی به همراه دارند، گاهی ممکن است موثر نبوده و حتی برای بیمار مضر باشند.
گفتاردرمانی
متخصصان گفتاردرمانی مشکلات مختلف کودکان اوتیسمی را بررسی کرده و به آن دسته از کودکان که نسبت به افراد عادی دیرتر شروع به صحبت می‌کنند، به طرق مختلف کمک می‌کنند. علاوه بر این، آن‌ها به کودکان در سوال پرسیدن و جواب دادن کمک کرده، در مورد زبان بدن و نحوه صحبت کردن به آن‌ها آموزش داده و در سطوح پیشرفته‌تر برای آن‌ها درخصوص تشخیص جوک، کنایه، طنازی کردن و شوخی‌های دوستانه آموزش‌هایی فراهم می‌کنند.
کاردرمانی
کاردرمانی برای کودکان اوتیسمی از طریق مدارس انجام شده یا هزینه آن تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد. متخصصان کاردرمانی از طریق مجموعه‌ای از فعالیت‌های پیشرفته به افراد مبتلا کمک می‌کنند، این فعالیت‌ها شامل آموزش مهارت‌های ذهنی و چالش‌های حسی، مهارت‌های تعاملی و غیره می‌باشند.
فیزیوتراپی (PT)
فیزیوتراپی معمولا توسط پزشک معالج تجویز میشود. در نگاه اول، ممکن است به نظر بیاید که کودکان اوتیسمی به فیزیوتراپی نیازی ندارند؛ اما واقعیت این است که اغلب افراد مبتلا به اوتیسم از تنبلی عضلانی رنج می‌برند و در برخی مهارت‌های حرکتی ناتوان هستند.
متخصصان فیزیوتراپی با کودکان اوتیسمی در محیط‌های طبیعی مانند زمین بازی یا سالن‌های بدنسازی کار می‌کنند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای انجام فعالیت‌های فیزیکی را کسب کنند.
رفتاردرمانی
تجزیه و تحلیل رفتاری کاربردی (ABA) و سایر درمان‌های مربوطه، معمولا با عنوان “استاندارد طلایی” در درمان اوتیسم شناخته می‌شوند. معمولا دوره‌های ABA با کمک گرفتن از متخصصان ABA در قالب بخشی از برنامه‌های مدارس، به آموزش مهارت‌های رفتاری لازم پرداخته که برای موفقیت در مدرسه یا محیط کاری ضروری می‌باشند.
روانشناسی شناختی
برای برخی موارد ابتلا به انواع پیشرفته اوتیسم، روانشناس مجرب در این حوزه می‌تواند به کنترل احساسات بیمار کمک کند، به منظور درمان ناامیدی تکنیک‌هایی به وی پیشنهاد می‌کند و درواقع به بیمار کمک می‌کند تا با واقعیت متفاوت بودن کنار بیاید.
رشد درمانی
رفتاردرمانی روی مهارت‌ها و رفتار بیمار کار می‌کند، در حالیکه رشد درمانی به توسعه مهارت‌های عاطفی، روابط، نحوه فکر کردن و پیوند با دیگران می‌پردازد. برخی از بهترین درمان‌ها در این حوزه شامل مداخله توسعه روابط (RDI)، ارتباط اجتماعی و تنظیم هیجان می‌باشد.
در ابتدا والدین مجبورند برای این درمان‌ها هزینه‌ای پرداخت کنند؛ اما خبر خوب این است که اغلب والدین پس از آموزش، خودشان قادر به انجام تمرین‌های لازم خواهند بود.
تغذیه درمانی
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم به برخی غذاها حساسیت دارند. در مواردی دیگر آن‌ها از تغذیه مناسبی برخوردار نبوده، به طوریکه از کمبود ویتامین و املاح معدنی مورد نیاز بدن رنج می‌برند. در این مورد بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید؛ چراکه رژیم غذایی نامناسب ممکن است سلامت فیزیکی و روحی فرزندتان را تحت تاثیر قرار دهد.
نکاتی مربوط به والدین
آموزش‌های لازم
شما به عنوان والدین یک کودک اوتیسمی، لازم است آموزش‌های لازم را در مورد بیماری اوتیسم ببینید. بدین‌ترتیب شما می‌توانید از فرزندتان حمایت کرده و او را در درمان بیماری یاری کنید. همچنین برنامه‌های حمایتی متعددی برای والدینی که فرزندشان از اوتیسم رنج می‌برد، وجود دارد.
ارتباط
از آنجایی که برقراری ارتباط یکی از مهارت‌های اساسی است که کودکان اوتیسمی در آن مشکل دارند، بسیار مهم است که به آن‌ها در تقویت این مهارت کمک کنید. شما باید در فضایی آرام و به طور واضح با آن‌ها صحبت کرده و به ایشان در برقراری ارتباط کمک کنید. دقت کنید که به هنگام ادای کلمات باید آن‌ها را درست تلفظ کرده و به اندازه کافی مکث کنید، بدین‌ترتیب فرزندتان می‌تواند کلمات ادا شده را به روش خودش پردازش کند.
گروه‌های پشتیبان
خوشبختانه، این روزها حمایت زیادی از کودکان مبتلا به اوتیسم صورت می‌گیرد و شما باید بدانید که تنها نیستید. در صورت امکان، در نزدیکی خودتان یا به صورت آنلاین با والدینی که فرزندانشان به اوتیسم مبتلا هستند ارتباط برقرار کنید. شما می‌توانید درخصوص پرورش فرزندتان از آن‌ها چیزهای زیادی بیاموزید و همچنین از آن‌ها حمایت کنید.
اگرچه ممکن است کنار آمدن با این واقعیت که فرزند شما مبتلا به اوتیسم است به نظر دردناک بیاید، مهمترین نکته این است که امیدتان را از دست ندهید. نکته کلیدی که باید به خاطر داشته باشید این است که شما باید به فرزندتان کمک کنید تا زندگی بهتری داشته باشد.
