تورتیکولی به معنی “کجی گردن” است. تورتیکولی منجر به کج شدن سر نیز می‌شود. اگر نوزادی دچار چنین شرایطی شده باشد، سر او به یک طرف متمایل می‌شود در حالی که چانه به سمت دیگر متمایل می‌شود و به آن پیچ‌خوردگی گردن نیز گفته می‌شود.
از آنجا که تورتیکولی یک وضعیت شایع است و برای کودک خطرناک و تهدید کننده محسوب نمی‌شود، توصیه می‌شود که درمان آن اغلب در خانه و توسط والدین انجام شود. پزشک یک سری دستورالعمل‌ها و تمرینات واضحی را ارائه می‌دهد که به کمک آن‌ها بتوان کودک را تشویق کرد تا سر خود را از موقعیتی که در آن راحت است، به سمت دیگر بچرخاند. تقریباً غیرممکن است که در هنگام حرکت دادن عضلات طبیعی گردن در دامنه حرکتی طبیعی خود، به گردن کودک آسیبی وارد شود، بنابراین هیچ جای نگرانی وجود ندارد.
در این مقاله سؤالاتی مانند چه چیزی منجر به تورتیکولی در نوزادان می‌شود؟ آیا می‌توان تورتیکولی در نوزادان را درمان کرد؟ درمان نکردن تورتیکولی در نوزادان چه عواقبی دارد؟ و بسیاری از سؤالات دیگر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی تورتیکولی در نوزادان و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر نسرین السادات دوامی متخصص کودکان و نوزادان با شماره تلفن ۰۳۱۳۳۳۵۰۱۸۹ تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
دلایل تورتیکولی در نوزادان
تورتیکولی به دلیل موقعیت نادرست قرارگیری سر و گردن کودک قبل، هنگام یا حتی بعد از تولد ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند در هر زمان قبل از تولد تا سه‌ماهگی کودک شروع شود، اما بعید است دیگر بعد از این زمان ایجاد شود. پزشکان نمی‌دانند که دقیقاً چه چیزی باعث بروز تورتیکولی در نوزادان می‌شود، اما این وضعیت معمولاً به رشد غیرطبیعی عضله SCM، ضربه به عضله در هنگام زایمان یا موقعیت قرارگیری کودک در رحم مادر مربوط می‌شود.
هنگامی که عضلات دو طرف گردن، معروف به عضلات استرنوکلئیدوماستوئید (SCM)، در تعادل نباشند، به این معنی که یکی از آن‌ها منقبض است، در حالی که دیگری کشیده شده است، کوتاهی در عضلات منقبض شده ایجاد می‌شود. البته این کوتاهی عضلات در یک طرف گردن، نتیجه‌ی بی‌استفاده ماندن آن عضله به‌خصوص است و می‌تواند با ورزش برطرف شود. همانند آسیب‌دیدگی‌های دیگری که در طول زندگی به عضلات وارد می‌شود، انجام کشش ملایم به عضلات کمک می‌کند تا عملکرد طبیعی خود را بازیابند.
علائم
علائم این بیماری را می‌توان با مشاهده و بررسی دقیق‌تر به‌راحتی تشخیص داد. محدودیت در دامنه حرکتی سر و گردن، جزء اولین علائم این بیماری است، اما ممکن است با یک توده در کنار گردن، درست روی عضلات استرونوکلئیدوماستوئید (SMC) همراه باشد. کج شدن سر فقط به یک طرف نیز نشانه تورتیکولی است. اگرچه، اگر کودک به طور اتفاقی به کج کردن سرخود به یک طرف علاقه داشته باشد، اما قادر به حرکت دادن سر به طرف دیگر باشد، این تورتیکولی نیست. اگرچه نوزادان کنترل کاملی روی سر و گردن خود ندارند، اما کج کردن سر به یک طرف یا طرف دیگر برای آن‌ها امکان پذیر است.
عدم تقارن سر و صورت نیز ممکن است همراه با مشکلات اسکلتی-عضلانی وجود داشته باشد. به طور مثال، دیسپلازی لگن در کودکانی که دچار تورتیکولی هستند شایع است و هر دو بیماری می‌توانند به مشکلات هنگام تولد یا یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر مربوط باشند.
همچنین، اگر کودک به سختی می‌تواند روی یک طرف خود بخوابد اما در طرف دیگر نه یا هنگام شیر خوردن، از کج کردن سرخود به یک طرف اذیت می‌شود، این مسئله ممکن است به دلیل کشیدگی عضلات گردن ایجاد شود. کودک ممکن است نتواند سرخود را برگرداند تا به مادر یا هر محرک دیگری پاسخ دهد و حتی ممکن است علائم ناامیدی یا رنجشی از این مشکل را نشان دهد.
تشخیص
تورتیکولی را می‌توان به سه روش تشخیص داد:
- بررسی بصری و معاینه بدنی: برای معاینه، پزشک سر کودک را حرکت داده و مقاومت عضله استرنوکلئیدوماستوئید را در برابر فشار احساس می‌کند. اگر صدمه به عضله وارد شده باشد، پزشک به دنبال علامت اسکار خواهد بود. اگر تورتیکولی اکتسابی باشد، پزشک سابقه پزشکی نوزاد را درخواست می‌کند.
- عکسبرداری رادیولوژی: به تشخیص تورتیکولی یا هر اختلال دیگری در نوزاد کمک می‌کند.
- آنالیز سونوگرافی: با کمک این روش تصویربرداری پزشک می‌تواند اطمینان حاصل کند که آیا عضله استرنوکلیدوماستوئید دچار مشکل شده است یا خیر.
درمان تورتیکولی
در بیشتر موارد تورتیکولی، پزشک توصیه می‌کند که اولین راه برای بهبودی، از طریق فیزیوتراپی باشد. فیزیوتراپیست یک سری تمرینات کششی با کودک شما انجام می‌دهد که می‌توانید آن‌ها را بیاموزید و در خانه نیز انجام دهید. وی پس از بررسی میزان تحرک عضلات گردن، تصمیم می‌گیرد که کدام تمرینات لازم است. شما باید یاد بگیرید چگونه این تمرینات را با کودک انجام دهید تا بهبودی سریع و کامل حاصل شود. همچنین به شما آموزش داده می‌شود که چگونه کودک خود را به نحوی حمل کنید و او را بغل کنید که برای حرکت عضلات گردن مناسب‌تر و مؤثرتر باشد.
خواباندن بر روی شکم
خواباندن کودک برای مدت کوتاهی بر روی شکم در حالی که بیدار است، یک تمرین مهم برای درمان تورتیکولی است زیرا به تقویت عضلات گردن و شانه کمک می‌کند و همچنین کودک را برای سینه‌خیز رفتن آماده می‌کند. این ورزش به ویژه برای کودک دچار تورتیکولی و صافی پشت سر مفید است – و در واقع می‌تواند به درمان هر دوی این مشکلات به طور همزمان کمک کند.
روش‌های جراحی
وقتی فیزیوتراپی و تمرینات خانگی انحراف سر کودک شما را اصلاح نکنند، ممکن است جراحی لازم باشد. این اتفاق فقط در نوزادانی که تورتیکولی دائمی و مقاوم به درمان دارند و به درمان محافظه کارانه پاسخ نمی‌دهند، می‌افتد. تعداد بسیار کمی از کودکان مبتلا به تورتیکولی مادرزادی نیاز به جراحی دارند. در این جراحی، پزشکان عضله استرنوکلئیدوماستوئید را طولانی کرده و تورتیکولی را اصلاح می‌کنند.
درمان‌های خانگی برای تورتیکولی در نوزادان
به غیر از تمرینات خمشی و کششی که فیزیوتراپیست آموزش می‌دهد، روش‌های دیگری نیز وجود دارد که باعث می‌شود کودک شما بتواند عضلات را شل کرده و از عضلات سفت گردن خود استفاده کند.
- هنگام شیر خوردن از سینه مادر یا شیشه شیر، نوزاد را به شکلی قرار دهید که مجبور شود به سمتی بچرخد که معمولاً ترجیح نمی‌دهد. از آنجا که انگیزه برای رفع گرسنگی او قوی خواهد بود، انگیزه کافی برای کشش عضلات گرفته‌ی گردن را خواهد داشت.
- هنگام تحریک کودک به طرف اسباب‌بازی و نورها، حواستان باشد که این کار را از دو طرف کودک انجام دهید تا کودک در هر دو طرف گردن خود حرکت کافی داشته باشد.
- سعی نکنید کودک خود را مجبور کنید که زمان زیادی را بر روی شکم قرار داشته باشد. کودک خود را روی شکم و بر روی پتویی نرم و روی زمین بگذارید. این باعث می‌شود کودک شما سرخود را بلند کند و قدرت عضلات گردن خود را افزایش دهد.
- وقتی نوزادان را برای خواب در جای خوابشان قرار می‌دهیم، دوست دارند کل اتاق را نگاه کنند. اگر کودک شما تورتیکولی دارد، کودک را طوری قرار دهید که طرفی که او ترجیح می‌دهد رو به دیوار باشد. این کار به او انگیزه کافی برای چرخش به سمت دیگر را می‌دهد تا بتواند اتاق را ببیند.
چقدر طول می‌کشد تا این وضعیت بهبود یابد یا نتایج درمان را ببینید؟
بهبودی تورتیکولی در نوزادان تا حد زیادی به تشخیص بیماری و میزان انجام فیزیوتراپی بستگی دارد. به طور عادی پزشک باید مشکلات مربوط به تورتیکولی را در حدود دو یا سه‌ماهگی نوزاد تشخیص دهد. در این صورت به‌راحتی می‌توان گفت که شما چقدر با تمریناتی که فیزیوتراپ به شما می‌دهد کوشا هستید. اگر این معیارها برآورده شوند، باید طی چند هفته پیشرفت قابل‌توجهی در وضعیت نوزاد مشاهده کنید. در بیشتر موارد تا زمانی که کودک شما به یک سالگی برسد، این وضعیت اصلاح شده است.
چه موقع باید با یک متخصص اطفال مشورت کنید؟
از آنجا که تورتیکولی برای بهبودی کامل نیاز به مداخله زودهنگام دارد، بهتر است به محض مشاهده علائم تورتیکولی که در بالا ذکر شد، با پزشک کودکان مشورت کنید. حتماً ویزیت‌های تعیین شده پزشک کودکتان را انجام دهید و از پزشک بخواهید که یک معاینه فیزیکی روی گردن کودک شما انجام دهد.
تورتیکولی شدید در نوزادان یک بیماری بسیار قابل درمان است اما مداخله به موقع و تعهد به روند بهبودی ضروری است. در مورد هرگونه شک و تردیدی که در این باره دارید، حتماً با پزشک صحبت کنید.
درمان نکردن تورتیکولی چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟
نتایج احتمالی عدم درمان تورتیکولی عبارتند از:
- پلاژیوسفالی – این شایع‌ترین نتیجه‌ی عدم درمان تورتیکولی است. پلاژیوسفالی به معنای بدشکلی استخوان‌های جمجمه است که معمولاً منجر به ایجاد یک بخش بزرگ مسطح در یک طرف پشت سر و نامتقارن شدن صورت می‌شود. تشخیص به موقع و درمان محافظه کارانه می‌تواند در کاهش شدت پلاژیوسفالی موفقیت‌آمیز باشد. اگرچه، نتایج حاصل از تشخیص دیرهنگام باید توسط کلاه مخصوص یا جراحی جمجمه–صورت (کرانوفیشیال) درمان شود.
- انقباضات و کوتاه شدگی عضلات ستون فقرات گردنی برای چرخش و خم شدن سر به یک طرف – این کوتاه شدگی عضلات می‌توانند با گذشت زمان سخت و استخوانی شوند و به طور قابل‌توجهی بر تحرک عملکردی و توانایی تعامل با افراد دیگر تأثیر می‌گذارد. در صورت استخوانی شدن این کوتاه شدگی، به عمل جراحی برای طولانی شدن عضله نیاز است و به دنبال آن چندین جلسه فیزیوتراپی برای به دست آوردن دامنه حرکتی کامل ستون فقرات گردنی انجام می‌شود.
- محدود شدن دامنه حرکتی شانه – کاهش حرکت فعال در جهتی که چرخش و خمش به آن سمت ترجیح داده نمی‌شود می‌تواند منجر به بالا رفتن شانه شود. این امر به نوبه خود بر توانایی کودک در تحمل وزن اندام فوقانی و کشیدن دست خود به سمت خط میانی بدن تأثیر می‌گذارد.
- اسکولیوز گردنی – انحراف مداوم سر در صورت عدم بالا آمدن شانه می‌تواند منجر به تغییر جانبی ستون فقرات گردنی شود که منجر به اسکولیوز گردنی (انحراف ستون فقرات گردنی) می‌شود.
