صحنه ایستادن یا راه افتادن شیرخواران یکی از زیباترین و هیجان‌انگیزترین صحنه‌های دنیاست. اما برخی والدین متوجه می‌شوند که پاهای فرزندشان هنگام ایستادن یا راه رفتن عجیب یا متفاوت از حالت عادی به نظر می‌رسد. پاهای بعضی نوزادان پرانتزی است، یعنی این که وقتی با پنجه‌های رو به جلو و مچ پاهای به هم چسبیده می‌ایستند، زانوهایشان با هم تماس ندارد. حالت دیگر بدشکلی پاها این است که زانوها با هم مماس است، اما مچ پاها از هم دور است، به این وضعیت زانوی ضربدری می‌گویند.
پا پرانتزی
پا پرانتزی یا ژنو واروم عارضه شایعی در میان نوزادان و نوپایان است. وقتی کودکی که پاهایش پرانتزی است، می‌ایستد و پاها را به هم می‌چسباند، فاصله مشخصی بین پایین پاها و زانوهایش وجود دارد؛ این وضعیت می‌تواند پیامد انحنای رو به خارج یک یا هر دو پا باشد. حالت پرانتزی پاها غالباً هنگام راه رفتن تشدید می‌شود. اکثر موارد پا پرانتزی به طور طبیعی و در پی رشد کودک صاف می‌شود. اگر پا پرانتزی تا سه سالگی برطرف نشود، احتمال دارد که مشکلی زمینه‌ای مانند بیماری بلانت یا راشیتیسم علت اصلی پا پرانتزی باشد.
درصد شیوع پا پرانتزی در نوزادان
پا پرانتزی در اکثر کودکان مشاهده می‌شود. چون کودکان نمی‌دانند که چطور باید بایستند یا راه بروند، مدتی طول می‌کشد تا عضلات و استخوان‌هایشان در شکل و ظاهر مناسب قرار بگیرد. نوزاد روش درست راه رفتن را به مرور زمان یاد می‌گیرد و ظاهر پاها نیز به تدریج عادی می‌شود.
از کجا متوجه بشوم پاهای فرزندم پرانتزی است؟
معمولاً می‌توانید پاهای پرانتزی را به سادگی تشخیص بدهید. اگر وقتی کودک می‌ایستد، پاهایش انحنا دارد، پایین پاها و مچ پاهایش با هم مماس است، اما زانوهایش از هم دور است، می‌توان گفت که پاهای کودک پرانتزی است. صاف نشدن پاهای پرانتزی کودک تا سه سالگی غیرعادی است و برای اصلاح این بدشکلی باید به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص دادن مشکل پا پرانتزی فرزندتان کافی است به وضعیت قرارگیری پاهایش هنگام ایستادن توجه کنید. در هر حال نشانه‌های دیگری نیز وجود دارد که شما را از تشخیص‌تان مطمئن می‌کند. علائم دیگر پا پرانتزی، به جز نشانه‌های بصری به شرح زیر است:
- الگوی راه رفتن غیرعادی: صاف و رو به جلو راه نرفتن
- هماهنگ نبودن حرکات
- چرخش رو به داخل پاها
- احساس ناراحتی یا درد خفیف در مچ پاها، زانوها و مفاصل ران: این مشکل معمولاً در نوجوانان مشاهده می‌شود و کودکان به دلیل پا پرانتزی دچار درد نمی‌شوند.
دلایل پا پرانتزی در کودکان
پا پرانتزی پیامد شل بودن عضلات جنین و موقعیت قرارگیری جنین در رحم است که معمولاً در نهایت و پس از بزرگ شدن نوزاد اصلاح می‌شود. در ادامه با دلایل دیگر پا پرانتزی آشنا می‌شوید.
پا پرانتزی فیزیولوژیک
پا پرانتزی اکثر کودکان زیر ۲ سال عادی است؛ پزشکان از این نوع پا پرانتزی با اصطلاح ژنو واروم فیزیولوژیک یاد می‌کنند. این نوع پا پرانتزی به تدریج تا ۱۸ ماهگی کمتر می‌شود، تا سه یا چهار سالگی اصلاح می‌شود و در نهایت پاها شکل عادی پیدا می‌کنند.
بیماری بلانت
بیماری بلانت هم در خردسالان و هم در نوجوانان مشاهده می‌شود. ناهنجاری صفحه رشد در بخش فوقانی استخوان درشت‌نی عامل ابتلا به بیماری بلانت است. صفحات رشد در سر استخوان‌های بلند کودکان قرار دارند و طول و شکل استخوان‌ها را در بزرگسالی تعیین می‌کنند. بیماری بلانت را زودتر از سه سالگی نمی‌توان تشخیص داد.
راشیتیسم
راشیتیسم نوعی بیماری استخوانی است که باعث نرم و خم شدن استخوان‌ها در کودکان مبتلا به کمبود ویتامین دی می‌شود. ناهنجاری‌های ژنتیکی که از جذب مناسب ویتامین دی جلوگیری می‌کند، نیز می‌تواند عامل ابتلا به راشیتیسم باشد؛ این نوع راشیتیسم ارثی است.
دیسپلازی استخوان
دیسپلازی استخوان عارضه ارثی نادری است که با رشد غیرعادی مفاصل و استخوان‌ها همراه است و باعث غیرعادی شدن شکل و اندازه استخوان‌بندی و عدم تناسب استخوان‌های پا، ستون فقرات و سر می‌شود.
کمبود ویتامین دی
کمبود ویتامین D در کودکان موجب کاهش تراکم استخوان و ابتلا به بیماری راشیتیسم می‌شود.
شکستگی پرانتزی
پا پرانتزی در اثر شکستگی، پیامد آسیب‌دیدگی در کودکان است که در این حالت استخوان خم می‌شود، اما نمی‌شکند. این نوع آسیب‌دیدگی به علائمی مانند ورم یا درد زانو، مچ پا و مفصل ران دامن می‌زند.
مسمومیت با سرب یا فلوراید
این نوع مسمومیت بسیار نادر است، در این حالت سرب یا فلوراید موجود در بدن بافت استخوان را مسموم می‌کند. مسمومیت باعث از بین رفتن مواد معدنی موجود در استخوان می‌شود، در نتیجه استخوان‌ها به مرور زمان ضعیف می‌شود و سرانجام خمیده و پرانتزی می‌گردد.
پا پرانتزی چقدر طول می‌کشد؟
پرانتزی بودن پاها می‌تواند از صفر تا ۲۴ ماه پس از راه افتادن شیرخوار طول بکشد. پای نوزادان در ابتدا پرانتزی است، اما به تدریج عادی می‌شود. پا پرانتزی تا سه سالگی نوزاد برطرف می‌شود. اگر متوجه شدید که فرزندتان علاوه بر پا پرانتزی، علائم دیگری نیز دارد و این بدشکلی تا سه یا چهار سالگی کودک برطرف نشد، آن‌گاه بهتر است با پزشک مشورت کنید.
چه زمانی باید نگران پرانتزی بودن پاهای فرزندم بشوم؟
صاف نشدن پاهای پرانتزی تا سن سه یا چهار سالگی نگران کننده است؛ بنابراین در این حالت باید به پزشک مراجعه کنید. وجود علائم زیر علاوه بر پرانتزی بودن پاها نگران کننده است:
- به سختی راه رفتن
- مشکل در انجام دادن حرکات پیشرفته مانند دویدن
- دشواری در صاف ایستادن
- دیگر مشکلات استخوانی و عضلانی
- بیماری‌های احتمالی
تشخیص پا پرانتزی در کودکان
پزشک ابتدا پرونده پزشکی کودک را بررسی می‌کند و سپس شدت پرانتزی بودن پاها را ارزیابی می‌کند. مشکل پا پرانتزی اکثر کودکان جدی نیست. اقدامات بعدی برای تشخیص پا پرانتزی به شرح زیر است:
- معاینه بالینی: پزشک کودک را معاینه می‌کند تا انحناء کمان پاهای کودک را اندازه‌گیری کند و شدت پا پرانتزی را تعیین کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون با هدف بررسی کمبود ویتامین دی انجام می‌شود.
- رادیوگرافی: عکس‌برداری برای تشخیص افتراقی بیماری بلانت انجام می‌شود.
- آزمایش‌های دیگر: پزشک احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگری مانند راشیتیسم را که می‌تواند بر وضعیت پاها اثر گذاشته باشد، بررسی می‌کند.
درمان پا پرانتزی در کودکان
درمان‌های غیرجراحی پا پرانتزی
هر شش ماه یک بار برای بررسی وضعیت پاهای فرزندتان به پزشک مراجعه کنید تا مشکل پا پرانتزی در نهایت برطرف شود. برای مدیریت علائم بیماری بلانت یا راشیتیسم حتماً به متخصص مراجعه کنید.
- پا پرانتزی فیزیولوژیک نیازی به درمان ندارد و معمولاً پس از رشد کودک اصلاح می‌شود.
- کودکان مبتلا به بیماری بلانت به بریس یا جراحی نیاز دارند.
- راشیتیسم معمولاً با اضافه کردن کلسیم و ویتامین دی به برنامه غذایی کودک درمان می‌شود. راشیتیسم ناشی از عارضه‌های ژنتیکی به درمان تخصصی‌تر توسط متخصص غدد نیاز دارد.
- برخی از حرکات اصلاحی به کمک متخصص فیزیوتراپی به درمان و اصلاح پا پرانتزی در کودکان کمک می‌کند.
- متخصص فیزیوتراپی ممکن است ارتز و یا کفش‌هایی مخصوص و سفارشی برای اصلاح پای پرانتزی کودک توصیه کند.
درمان‌های جراحی پا پرانتزی
- جراحی هدایت رشد: جراحی بر روی صفحه رشد استخوان درشت‌نی سالم انجام می‌شود. این عمل جراحی رشد سمت سالم استخوان درشت‌نی را متوقف می‌کند، در نتیجه سمت غیرعادی فرصت پیدا می‌کند تا به اندازه سمت سالم رشد کند. به این ترتیب پا همگام با رشد طبیعی کودک صاف می‌شود.
- استئوتومی استخوان درشت‌نی: جراح استخوان درشت‌نی را دقیقاً از زیر زانو می‌برد، سپس شکل استخوان را به گونه‌ای تغییر می‌دهد تا عدم هم‌ترازی اصلاح شود. استخوان با استفاده از پیچ و پلاک داخلی یا ثابت نگهدارنده خارجی که بیرون پا بسته می‌شود، در موقعیت مناسب بی‌حرکت نگه داشته می‌شود.
توصیه‌هایی برای والدین کودکان پا پرانتزی
- اطلاعات‌تان را درباره اتفاقاتی که در دوران رشد برای فرزندتان رخ می‌دهد، افزایش دهید.
- بدانید که کی، کجا و چگونه باید از فرزندتان حمایت کند.
- دقت کنید که کفش مناسب و راحتی را برای فرزندتان انتخاب کنید.
- غذاهای مقوی و مغذی به فرزندتان بدهید و مطمئن شوید که کودک ویتامین دی کافی دریافت می‌کند.
- علائم کودک را تحت نظر داشته باشید.
- محیط مثبت و دلگرم کننده‌ای را برای فرزندتان فراهم کنید.
- هر چه سریع‌تر متوجه علائم کودک شوید، بهتر است. به محض آن که متوجه ناراحتی فرزندتان شدید، به پزشک مراجعه کنید.
- یوگا را از همان دوران کودکی به فرزندتان یاد بدهید؛ یوگا سلامت عمومی کودک را بهبود می‌دهد.
- وزن کودک بر مشکل پا پرانتزی اثر می‌گذارد، پس وزن فرزندتان را در حد متعادل نگه دارید.
- ویزیت‌های دوره‌ای را فراموش نکنید.
