به محض اینکه از بارداری خود مطلع شدید، تمام تلاش خود را برای سالم بودن نوزاد متولد نشده‌تان می‌کنید. حتی اگر خیلی خوب مراقبت کنید، گاهی اوقات ممکن است مشکلاتی در سلامتی او به وجود بیاید و یکی از این مشکلات می‌تواند کم وزن بودن نوزاد در هنگام تولد باشد.
چه شرایطی را کم وزنی نوزاد در هنگام تولد محسوب می‌کنند؟
وزن یک نوزاد متوسط حدود ۲.۵ تا ۳ کیلوگرم است؛ اما اگر نوزادی که بین هفته ۳۷ تا ۴۲ بارداری متولد شده باشد حدود ۲ کیلوگرم یا کمتر وزن داشته باشد، مشکل کم وزنی در هنگام تولد برای او در نظر گرفته می‌شود. بر اساس گزارشی از سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هر نوزادی که هنگام تولد با وزن کمتر از ۲ کیلوگرم متولد شود، صرف‌نظر از سن و هفته‌ی بارداری، نوزاد کم وزن محسوب می‌شود.
درصورتی که نوزادی با وزن کمتر از ۲ کیلوگرم متولد شود، تحت مراقبت ویژه نوزادان باید قرار بگیرد و شاید لازم باشد که برای چند هفته یا تا زمانی که قدرت لازم برای رفتن به خانه را پیدا کند، در بیمارستان بماند.
چگونه می‌توان نوزاد کم وزن را از نوزاد نارس تشخیص داد؟
ویژگی‌های یک نوزاد کم وزن و یک نوزاد نارس یکسان نیست. نوزادی که قبل از هفته ۳۷ بارداری یا حتی زودتر از آن به دنیا بیاید، نوزاد نارس نامیده می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، نوزادان نارس، کل مدت حاملگی را در رحم مادر خود باقی نمی‌مانند و خیلی زودتر به دنیا می‌آیند.
در صورتی که نوزادان کم وزن می‌توانند زودرس یا در دوره‌ی کامل بارداری (فول ترم) به دنیا بیایند و وزن آن‌ها هنگام تولد کمتر از ۲.۵ کیلوگرم است. به نوزادان کم وزن SFD (small for date) یا “کوچک برای متولد شدن” نیز گفته می‌شود.
چه عواملی باعث کم وزنی نوزادان در هنگام تولد می‌شود؟
گفتن این که نوزادانی که وزن کمتری در هنگام تولد دارند ممکن است همیشه دچار مشکل یا بیماری شوند، اشتباه است. گاهی اوقات، نوزادان بدون هیچ دلیلی فقط کوچک و کم وزن به دنیا می‌آیند. اگرچه دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است نوزادی با وزن کم به دنیا بیاید. در اینجا چند دلیل پایین بودن وزن هنگام تولد در نوزادان آورده شده است تا به شما کمک کند تصویر روشنی از این موضوع داشته باشید:
- چند قلویی: اگر مادر بیش از یک نوزاد را باردار باشد، احتمال تولد نوزادان با وزن کم وجود دارد. امکان به وجود آمدن این مسئله در این است که ممکن است نوزادان به دلیل فضای کمتر در رحم، رشد کاملی نداشته باشند. با رشد نوزادان، رحم کشیده می‌شود و این ممکن است فشار بیشتری به رحم مادر وارد کند. نیازهای غذایی آن‌ها نیز ممکن است به طور کامل برآورده نشود که این مسئله خود ممکن است بر وزن آن‌ها تأثیر بگذارد.
- زایمان زودرس: اگر نوزادی قبل از پایان هفته‌ی ۳۷ دوره‌ی بارداری متولد شود، وزن او کمتر خواهد بود. در هفته‌های آخر بارداری است که نوزادان شروع به چاق شدن و کامل شدن رشد خود می‌کنند. این بازه‌ی زمانی خیلی مهم است و اگر نوزادی نارس به دنیا بیاید، ممکن است کم وزن باشد.
- مشکلاتی در جفت: مشکلات مربوط به جفت در دوران بارداری مانند جفت سرراهی یا پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) ممکن است در تأمین تغذیه و جریان خون به جنین اختلال وارد کند که این مسئله می‌تواند بر رشد نوزاد تأثیر بگذارد. در این شرایط، جریان خون به نوزاد کاهش می‌یابد و کمبود اکسیژن و تغذیه کافی باعث تولد نوزاد کم وزن می‌شود.
- فشارخون بالا: فشارخون بالای مادر می‌تواند عوارضی را در دوران بارداری ایجاد کند که ممکن است برای جنین خطرناک باشد. بالا بودن فشارخون ممکن است بر جریان خون و جذب مواد مغذی لازم و حیاتی توسط جنین تأثیر بگذارد و منجر به تولد نوزاد با وزن کم شود.
- ناهنجاری‌هایی در رحم: گاهی اوقات برخی از ناهنجاری‌های رحم ممکن است اختلالی در رشد نوزاد ایجاد کنند. نارسایی‌های رحمی، فیبروئید یا مشکلات دیگر ممکن است منجر به رشد ضعیف نوزاد و در نتیجه منجر به کم وزنی او در هنگام تولد شوند.
- مصرف مواد مخدر توسط مادر: اگر مادر در دوران بارداری از مواد مخدر یا الکل استفاده کند یا سیگار بکشد، این کار ممکن است منجر به اختلال در اکسیژن‌رسانی به جنین و در نتیجه منجر به تولد نوزاد کم وزن شود.
- محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)؛ گاهی اوقات به دلیل محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، شرایطی که در آن رشد جنین در رحم مادر به تأخیر می‌افتد، ممکن است باعث کم وزنی نوزاد در هنگام تولد شود. در بیشتر موارد، اگر کم وزنی نوزاد در هنگام تولد به دلیل شرایط ژنتیکی باشد، ممکن است نوزاد سالم باشد. مشکلات مربوط به جفت، سوءتغذیه مادر، برخی عفونت‌ها، فشارخون بالا و غیره، علت بروز محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) می‌باشند.
- عفونت‌ها: ابتلا به انواع عفونت‌ها در خانم‌های باردار بسیار شایع است و داروهایی که می‌توانند برای درمان این عفونت‌ها استفاده شوند ممکن است بر رشد جنین تأثیر منفی بگذارند و منجر به کاهش وزن نوزاد در هنگام تولد شوند.
- دیابت؛ اگر مادر بارداری به دیابت مبتلا باشد، احتمال زایمان نوزادی با جثه‌ی بزرگ‌تر از حد معمول بیشتر است. بااین‌حال، در برخی موارد، نوزاد ممکن است با وزن کمی به دنیا بیاید.
- ناهنجاری‌های دهانه رحم (سرویکس): مشکلات و ناهنجاری‌هایی در دهانه رحم مادر باردار، ممکن است منجر به زایمان زودرس او و بنابراین ممکن است منجر به کم وزنی نوزاد در هنگام تولد شوند. در چنین حالتی پزشک ممکن است عمل بخیه یا سرکلاژ دهانه رحم را به این مادران توصیه کند.
- سابقه قبلی داشتن نوزاد کم وزن در هنگام تولد: در صورتی که قبلاً نوزادی با وزن کم در هنگام تولد یا زایمان زودرس داشته‌اید ممکن است در بارداری‌های بعدی‌تان نیز احتمال مواجهه با این مسئله زیاد باشد.
- مادر مواد مغذی کافی دریافت نکرده باشد: اگر مادر در دوران بارداری خود، رژیم غذایی متعادلی نداشته باشد و مواد مغذی کافی دریافت نکند، این موضوع می‌تواند بر رشد و نموی نوزاد او تأثیر بگذارد و همچنین منجر به کم وزنی نوزاد در هنگام تولد شود.
کم وزنی نوزاد در هنگام تولد چه تأثیری می‌تواند بر رشد و تکامل او بگذارد؟
خطراتی که نوزادان دچار کم وزنی در هنگام تولد، به‌خصوص نوزادان نارس و کم وزن، با آن روبرو هستند ممکن است در طولانی مدت آن‌ها را دچار مشکل کنند. در زیر عوارضی که نوزادان کم وزن با آن روبرو هستند آورده شده است، این مسئله ممکن است:
- احتمال ابتلا به عفونت را افزایش دهد.
- منجر به سطح اکسیژن ناکافی در بدو تولد نوزاد شود.
- تعداد زیادی گلبول قرمز تشکیل شده باشد تا سطح پایین اکسیژن در رحم را جبران کند.
- در نوزادان مشکلات تنفسی ایجاد کند.
- منجر به کاهش قند خون یا افت قند خون شود.
- توانایی نوزاد را در گرم نگه داشتن خود مختل کند.
- باعث مشکلات تغذیه‌ای و افزایش وزن در نوزادان شود.
- منجر به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شود.
کم وزنی نوزاد در هنگام بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ممکن است تکنیک‌های تشخیص زیر را برای ارزیابی اینکه نوزاد داخل شکم شما کم وزن است یا خیر، استفاده کند:
اندازه‌گیری ارتفاع رحم (فوندوس)
پس از ورود به هفته بیستم بارداری، پزشک رحم (فوندوس رحم) شمارا اندازه‌گیری می‌کند. اندازه‌گیری رحم به سانتی‌متر به تعیین هفته بارداری شما کمک می‌کند. ارتفاع رحم باید با تعداد هفته‌های بارداری شما مطابقت داشته باشد. به طور مثال در هفته ۲۲، ارتفاع باید حدود ۲۲ سانتی‌متر باشد. در صورتی که ارتفاع فوندوس کم باشد، ممکن است منجر به تولد نوزاد کم وزن شود.
سونوگرافی
سونوگرافی شامل عکس‌برداری از ساختار داخلی نوزاد شما مانند سر، استخوان‌های ران، شکم و غیره می‌باشد. اگرچه این روش، روش اصلی برای غربالگری نیست، اما به آنالیز نوزاد کم وزن در هنگام تولد کمک می‌کند.
چگونه می‌توان خطر تولد نوزاد کم وزن را کاهش داد؟
در اینجا به مواردی اشاره می‌کنیم که شما به عنوان یک مادر می‌توانید برای کاهش خطر کم وزنی نوزادتان در هنگام تولد انجام دهید:
- مراقبت‌های دوران بارداری: به مراقبت‌های دوران بارداری توجه کنید و با رعایت احتیاط و ملاحظات مطلوب، هر نگرانی که در مورد وضعیت خود دارید برطرف کنید.
- افزایش وزن و رژیم غذایی در زمان بارداری: یک رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشید و خیلی مراقب افزایش وزن خود باشید.
- تغییراتی در سبک زندگی: در صورتی که قبلاً سیگار می‌کشیدید یا الکل مصرف می‌کردید، اکیداً توصیه می‌شود از تمام این موارد در دوران بارداری خودداری کنید.
- مراقب وضعیت بیماری خود باشید: اگر دچار هرگونه عارضه و بیماری مانند دیابت یا فشارخون بالا هستید، آن را تحت کنترل داشته باشید.
نحوه درمان کم وزنی هنگام تولد در نوزادان
این درمان ممکن است به سن حاملگی، سلامت کلی نوزاد، تحمل نوزاد نسبت به داروهای خاص و سایر عوامل بستگی داشته باشد. در اینجا به چند روش برای درمان کم وزنی نوزادان تازه متولد شده اشاره می‌کنیم:
- ممکن است نوزاد از طریق IV یا از طریق لوله‌ای به معده او تغذیه شود، البته در صورتی که قادر به مکیدن نباشد.
- ممکن است نوزاد در تخت‌هایی با کنترل دما نگهداری شود.
- نوزاد را برای چند روز در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) نگهداری می‌کنند.
نکاتی برای کمک به نوزاد دچار کم وزنی در هنگام تولد
در اینجا چند نکته برای کمک به نوزاد دچار کم وزنی در هنگام تولد آورده شده است:
- چکاب‌های منظم: اگر نوزاد شما در هنگام تولد، وزن کمی داشته است، باید او را برای معاینه‌های منظم نزد پزشک ببرید تا روند رشد او را پیگیری کند و همچنین یک نمودار رشد برای نوزاد با وزن کم داشته باشید.
- شیر خودتان را به نوزاد دهید: بهترین روش برای مراقبت از نوزاد کم وزن در خانه، تغذیه کردن او با شیر مادر است. شیر مادر برای نوزاد تازه متولد شده مفید است زیرا تمام مواد مغذی مورد نیاز را تأمین می‌کند. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که هرچه بیشتر او را با شیر خود تغذیه کنید تا به روش درستی وزن اضافه کند.
- غذاهای جامد را به غذای او اضافه کنید: برای کمک به رشد نوزاد خود، باید بعد از شش ماهگی غذاهای جامد را به تغذیه‌ی او اضافه کنید؛ اما در صورتی که پزشک به شما توصیه کند قبل از این زمان غذاهای جامد را اضافه کنید، شاید لازم باشد که این کار را انجام دهید.
- صبر داشته باشید: این بسیار طبیعی است که مادران وقتی مسئله به سلامتی فرزندشان مربوط می‌شود، نگران باشند؛ اما داشتن صبر و حوصله بسیار مهم است تا بتوانید به روشی سالم به وزن گیری نوزاد خود کمک کنید.
حتی اگر نوزاد شما در هنگام تولد کم وزن باشد، با مراقبت‌های پزشکی مناسب، می‌تواند به تمام مراحل رشد خود برسد و به یک کودک سالم تبدیل شود؛ اما اگر نوزاد شما وزن گیری خوبی نداشته باشد، پس از استفاده از روش‌های درمانی فوق، می‌توانید با پزشک متخصص اطفال خود مشورت کنید. او بهتر از همه می‌تواند شما را راهنمایی کند.
