برونشیت در کودکان عبارت است از عفونت یا التهاب دیواره لوله‌های نایژه‌ای دستگاه تنفسی آن‌ها. این لوله‌ها مسیرهای عبور هوا هستند که نای را به ریه‌ها متصل می‌کنند.
دیواره لوله‌های نایژه‌ای به شدت شکننده بوده و موکوس مقابله کننده با پاتوژن ترشح می‌کند، که با جلوگیری از بروز عفونت‌ها به حفاظت از دستگاه تنفسی کودک شما کمک می‌کند. برونشیت هنگامی بروز می‌کند که این لوله‌ها به شکل فزاینده‌ای ملتهب شده و شروع به تولید بیش از حد طبیعی موکوس می‌کنند، که این باعث می‌شود کودک به زحمت نفس بکشد.
این التهابِ دیواره نایژه‌ای در کودکان معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که ویروسی که در کودک شما باعث سرماخوردگی، گلودرد، آنفولانزا یا عفونت سینوسی می‌شود از خطوط دفاعی دستگاه نفسی او عبور کرده و به نایژه‌ها (برونش‌ها) می‌رسد. در اینجا، نکته بسیار مهم هوشیار بودن و توجه به هرگونه نشانه هشدار دهنده‌ای از برونشیت در نوزادان و کودکان است تا بتوان عفونت را در مراحل اولیه شناسایی کرد و از گسترش بیشتر آن جلوگیری نمود.
[sv slug=”alert”]برای دریافت مشاوره درباره‌‌ی درمان برونشیت در کودکان و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر نسرین السادات دوامی متخصص نوزادان و کودکان با شماره تلفن ۰۳۱۳۳۳۵۰۱۸۹ تماس حاصل فرمایید..[sv slug=”alert1″]
علل برونشیت در کودکان
برونشیت دارای دو نوع است (برونشیت حاد و برونشیت مزمن) که علت بروز آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.
برونشیت حاد
شروع برونشیت حاد در کودکان تقریباً سریع بوده و منجر به علائم شدیدی می‌شود. برونشیت حاد عموماً دو تا سه هفته طول می‌کشد. این وضعیت تا حدود زیادی می‌تواند ناشی از یک عفونت ویروسی باشد، هرچند که یک عفونت باکتریایی هم (علی‌رغم آنکه کمتر شایع است) می‌تواند تأثیرات مشابهی را به جا بگذارد. برونشیت حاد اغلب بعد از یک سرماخوردگی معمولی یا سایر عفونت‌های دستگاه تنفسی مانند موارد زیر بروز می‌کند:
- کودکانی که از آلرژی‌ها و سینوزیت مزمن رنج می‌برند یا آن‌هایی که لوزه‌ها و آدنوئیدهای بزرگی دارند در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به برونشیت حاد هستند.
- گرد و غبار، آلرژن‌ها، بوهای قوی، دود سیگار دیگران و حمله‌های آسم مهمترین عوامل بروز برونشیت حاد هستند.
- برونشیت حتی می‌تواند به ذات‌الریه شدید تبدیل شود، که خود یکی از شایع‌ترین عوارض برونشیت محسوب می‌شود.
- کودکانی که با نقص سیستم ایمنی یا فیبروز کیستیک دست به گریبان هستند مستعد ابتلا به عفونت‌های باکتریایی ثانویه‌ای هستند که می‌توانند به برونشیت منتهی شوند.
برونشیت مزمن
برونشیت مزمن عمدتاً در میان افراد بالای ۴۵ سال شایع بوده، اما کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان هم به طور کامل از آن در امان نیستند. برای کودکان مبتلا به برونشیت مزمن، بهبودی از عفونت‌های دستگاه تنفسی مثل سرماخوردگی معمولی بیش از حد طبیعی زمان می‌برد. شدت این عارضه می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر بوده و معمولاً تا دست کم چهار هفته یا بیشتر ادامه دارد.
علائم برونشیت در کودکان
برونشیت اغلب در طول یک سرماخوردگی یا بعد از آن ایجاد می‌شود، بنابراین کودک معمولاً ابتدا دچار علائم سرماخوردگی مثل گلودرد، خستگی، آبریزش بینی، لرز، درد و تب ملایم می‌شود. او همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- سرفه، که ابتدا به صورت خشک و بدون موکوس شروع می‌شود اما بعد از مدتی با موکوس مایل به سبز یا مایل به زرد همراه می‌شود.
- عق زدن یا استفراغ در حین سرفه کردن
- درد یا تنگی قفسه سینه
- تنگی نفس
- سردرد
- دردهای بدنی ملایم
اگر کودکتان دچار برونشیت شدیدی شده باشد، ممکن است تب او برای چند روز بالا رفته و سرفه‌اش تا چند هفته طول بکشد تا اینکه به تدریج لوله‌های نایژه‌ای دستگاه تنفسی‌اش التیام پیدا کنند.
گاهی اوقات علائم بعضی از افراد (برای مثال، بزرگسالانی که سیگار می‌کشند یا کودکانی که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند) به مدت چند ماه یا چند سال ادامه دارد. به این حالت برونشیت مزمن گفته می‌شود (که با برونشیت عفونی یا حاد تفاوت دارد) و بهترین دلیل برای قدغن کردن استعمال دخانیات در خانه شما است.
تشخیص طبی برونشیت در کودکان
پزشک تاریخچه بیماری را می‌پرسد، کودکتان را معاینه می‌کند و با گوشی طبی خود به نفس کشیدن او گوش می‌دهد. برای تشخیص این عارضه به آزمایش دیگری نیاز نیست، با این حال او ممکن است:
- وسیله‌ای را روی انتهای انگشت کودکتان قرار دهد تا میزان اکسیژن خون او را اندازه‌گیری کند (پالس اکسیمتری).
- دستور به گرفتن یک عکس رادیولوژی از قفسه سینه بدهد تا مطمئن شود که کودکتان به ذات‌الریه مبتلا نشده است.
- نمونه‌ای از ترشحات بینی کودک را آزمایش کند تا تعیین کند که چه میکروبی باعث سرفه او شده است.
برونشیت چگونه درمان می‌شود؟
در اکثر موارد، پزشک برای تسکین علائم کودک راه‌هایی را به والدین او پیشنهاد می‌دهد، اما دارویی تجویز نمی‌کند. البته، اگر تنفس کودک دچار مشکل شده باشد، پزشک یک داروی برونکودیلاتور تجویز می‌کند که از طریق یک اسپری استنشاقی یا یک دستگاه نبولایزر (مه پاش) به کودک داده می‌شود. این دارو به باز کردن لوله‌های نایژه‌ای و پاکسازی موکوس کمک می‌کند.
برونشیت معمولاً ناشی از یک ویروس است، بنابراین مصرف آنتی‌بیوتیک کمکی به درمان آن نمی‌کند. اگر معاینه فیزیکی یا آزمایش نشان دهد که کودکتان مبتلا به برونشیت باکتریایی، ذات‌الریه، یا عفونت باکتریایی دیگری (مثل سیاه سرفه) شده است، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
چگونه می‌توانم به بهتر شدن حال کودکم کمک کنم؟
با مراقبت و استراحت زیاد، شرایط کودکتان قاعدتاً باید ظرف یک هفته تا ده روز بهبود بیابد، البته سرفه می‌تواند به مدت سه تا چهار هفته ادامه داشته باشد. بعضی از اقداماتی که می‌توانند علائم کودکتان را کاهش دهند عبارتند از:
نوشیدن مایعات
برای کمک به تسکین احتقان و جلوگیری از کم آبی بدن کودک، او باید مایعات زیادی بنوشد (آنقدر که باعث شود رنگ ادرار او زرد روشن تا شفاف باشد). به کودکان آب یا یک محلول الکترولیت بدون نسخه بدهید. (پزشک کودکتان می‌تواند یک برند خوب را پیشنهاد داده و بر مبنای وزن و سن کودک مقدار مناسبی را برای مصرف او توصیه کند).
همچنین می‌توانید به او آب‌میوه خالص رقیق شده با آب بدهید تا بدنش آب کافی داشته باشد. (البته، نباید به کودک بیش از حد آب‌میوه بدهید. طبق توصیه پزشکان، حداکثر مقدار مناسب آب‌میوه برای کودکان ۱ تا ۳ ساله حدود ۱۱۰ گرم در روز، کودکان ۴ تا ۶ ساله ۱۷۰ گرم در روز و کودکان ۷ ساله و بالاتر حدود ۲۲۵ گرم در روز است).
استراحت
کودکتان را به استراحتِ فراوان تشویق کنید. هوای سرد، گرد و غبار و دود می‌توانند دستگاه تنفسی کودک را تحریک کنند، بنابراین یک اتاق تمیز، گرم و عاری از دود برای استراحت او فراهم کنید.
رطوبت
در اتاق خواب کودک یا در جایی که در طول روز در آن بازی می‌کند یک دستگاه بخور یا رطوبت‌ساز سرد روشن کنید، خصوصاً اگر در منطقه‌ای با آب و هوای خشک زندگی می‌کنید. مرطوب کردن هوا موکوس را رقیق کرده و باعث می‌شود که راحت‌تر با سرفه بالا بیاید. (مطابق دستورالعمل‌های کتابچه راهنمای دستگاه رطوبت‌ساز، آن را تمیز نگه‌دارید چراکه یک دستگاه کثیف می‌تواند باعث انتشار میکروب‌ها و قارچ‌ها در هوا شود).
گزینه دیگر: کودکتان را یک دوش آب گرم بدهید. یا آب گرم دوش را باز کنید، در حمام را ببندید، و به مدت ۱۵ دقیقه همراه کودکتان در فضای پر از بخار آن بنشینید. رطوبت می‌تواند به رقیق شدن موکوس موجود در دستگاه تنفسی کمک کند).
سالین (محلول آب نمک)
برای رفع گرفتگی یا پری بینی از یک اسپری یا قطره بینی بدون نسخه‌ی سالین استفاده کنید. شما خودتان هم می‌توانید با اضافه کردن نصف قاشق چای‌خوری نمک خوراکی به یک فنجان آب گرم، محلول سالین درست کنید. چند قطره از محلول را در بینی کودک ریخته یا اسپری کنید، سپس از او بخواهید آن را در یک دستمال فین کند. اگر کودک به تنهایی برای فین کردن مشکل دارد، می‌توانید با یک پوآر یا بینی پاک کن موکوس را مکش کنید.
یادآوری: سازمان غذا و دارو فقط استفاده از آب مقطر یا بهداشتی تهیه شده از داروخانه یا آب لوله کشی که سه تا پنج دقیقه جوشانده و تا حد ولرم شدن خنک کرده‌اید را توصیه می‌کند. ارگانیسم‌های موجود در آب غیراستریل می‌توانند در کانال‌های بینی باقی مانده و باعث عفونت‌های جدی شوند. باکتری‌ها می‌توانند در محلول رشد کنند، پس بیش از ۲۴ ساعت آن را نگه‌داری نکنید.
خوابیدن به حالت نشسته (فقط کودکان ۱۲ ماهه یا بیشتر)
اگر کودک نوپایتان در یک گهواره یا تخت بچه‌ی بزرگ می‌خوابد، زیر قسمتی از تشک که کودک سرش را روی آن می‌گذارد چند حوله یا یک بالش نازک قرار دهید تا در آن قسمت از تشک یک سراشیبی ایجاد شود. یک کودک بزرگتر ممکن است برای آنکه بتواند موقع خواب یا استراحت بهتر نفس بکشد استفاده از چند بالش اضافی را ترجیح دهد. یادآوری: همیشه یک کودک زیر ۱۲ ماه را روی یک سطح صاف عاری از اجسام نرم و بدون تشک و بالش بخوابانید.
عسل
هرگز به کودک کمتر از یک سال عسل ندهید. اما برای کاهش گلودرد و سرفه یک کودک بزرگتر از یک سال، قدری (حدود نصف قاشق چای‌خوری) عسل را به تنهایی یا در کمی چای گرم بدون کافئین و یا در آب گرم همراه کمی آب‌لیمو مخلوط کرده و به او بدهید.
دارو، در صورت نیاز
برای تسکین تب و هرگونه ناراحتی کودکتان، به او دوز مناسبی از استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید. هرگز به کودکتان آسپرین ندهید، چراکه ممکن است باعث بروز سندرم ری (عارضه‌ای نادر که در عین حال احتمال کشنده بودن دارد) در او شود. در بعضی موارد، پزشک برای پاکسازی موکوس یک داروی سرفه‌ی حاوی یک اکسپکتورانت را تجویز می‌کند.
هشدار: داروهای بدون نسخه‌ی ضدسرفه و سرماخوردگی، مثل سرکوب کننده‌های سرفه، در همه موارد برای کودکان خردسال توصیه نمی‌شود. آکادمی اطفال آمریکا در خصوص خطرات احتمالی ناشی از دادن چنین داروهایی به کودکان زیر ۴ سال، هشدار می‌دهد.
اگر کودکتان ۴ یا ۵ ساله است، می‌توانید این داروها را، در صورت توصیه پزشک و پیروی دقیق از دستور او، بدون هیچ مشکلی به کودک بدهید.
آیا برونشیت واگیردار است؟
به احتمال زیاد، بله. اگر کودکتان به برونشیت حاد مبتلا شده باشد (برخلاف برونشیت مزمن، که در بین کودکانی شایع است که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند)، باکتری یا ویروسی که باعث بیماری او شده می‌تواند به دیگران هم سرایت کند.
به کودکتان یادآوری کنید که در یک دستمال یا به داخل آرنج خود سرفه یا عطسه کرده (دستمال را دور بیندازد) و مرتباً دست‌هایش را بشوید.
هیچ راهی برای پیشگیری از برونشیت وجود دارد؟
عادات خوب سلامتی (خوردن غذای سالم، خواب کافی، دریافت واکسن‌های توصیه شده و واکسن سالانه آنفولانزا) کمک می‌کنند تا کودک نوپای شما کمتر مستعد عفونت‌های دستگاه تنفسی مثل برونشیت باشد. به علاوه مراقب باشید که کودکتان:
- دست‌هایش را مرتب بشوید.
- دود سیگار دیگران را استنشاق نکند.
