بیماری سلیاک در کودکان یک وضعیت جدی و مادام العمر است. این بیماری به روده کوچک آسیب می‌رساند و موجب بروز مشکلاتی در جذب مواد مغذی و ویتامین‌های ضروری می‌شود. تشخیص بیماری سلیاک دشوار است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به گلوتن (غذاهای حاوی گندم، جو، چاودار یا جو دوسر) واکنش نشان دهد.
هنگامی که کودک مبتلا به سلیاک مواد غذایی حاوی گلوتن را مصرف می‌کند، پاسخ سیستم ایمنی بدن غیرطبیعی خواهد بود. در این حالت سیستم ایمنی به پرزها (بافت‌های انگشتی شکل در روده کوچک) حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. پرزها وظیفه جذب ویتامین‌ها، قندها و سایر مواد مغذی را در حین هضم غذا بر عهده دارند. بدن نمی‌تواند بدون این مواد مغذی به درستی کار کند. این روند می‌تواند منجر به کم‌خونی (فقدان مقادیر کافی سلول‌های سالم قرمز خون)، تأخیر رشد در کودکان و پوکی استخوان (ضعف استخوان‌ها) شود.
بیماری سلیاک در هر سنی قابل تشخیص است، اما بیشتر کودکان تا ۳ سالگی غربالگری نمی‌شوند. زیرا آزمایش متکی به آنتی بادی است که به طور معمول تا آن سن قابل انجام نیست و کودکان باید به مدت چندین ماه از گلوتن استفاده کنند تا یک واکنش خود ایمنی ایجاد شود.
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی درمان بیماری سلیاک و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر نسرین السادات دوامی بهترین متخصص اطفال در اصفهان با شماره تلفن ۰۳۱۳۳۳۵۰۱۸۹ تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
دلایل بیماری سلیاک در کودکان
علت دقیق بیماری سلیاک مشخص نیست. محققان معتقدند این بیماری ترکیبی از ژنتیک، عوامل محیطی و غذاهای غنی از گلوتن است. سایر علل احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- استرس عاطفی یا روانی
- عفونت‌های دستگاه گوارش
- عدم تعادل میکروبیوم
- عفونت‌های ویروسی
علاوه بر علل ذکر شده در بالا در صورت ابتلای فرد به موارد زیر احتمال بروز بیماری سلیاک نیز بیشتر است:
- سابقه ابتلای بستگان درجه یک (فرزندان، خواهر و برادر) فرد به بیماری سلیاک
- سندرم داون
- دیابت نوع ۱
- کمبود انتخابی IgA
- سندرم ترنر
- سندرم ویلیامز
- تیروئیدیت خود ایمنی
علائم
علائم بیماری سلیاک بسیار متفاوت هستند. این علائم تحت تأثیر سن کودکان می‌باشند.
- کودکان بسیار جوان ممکن است از زمان شروع خوردن هر نوع غذای جامد حاوی گلوتن – حدود ۶ ماهگی – رشد ضعیفی داشته باشند. سایر علائم شناخته شده در کودکان در این سن اسهال و باد معده هستند.
- کودکان و نوجوانان بزرگتر ممکن است علائم دیگری مانند درد شکم، استفراغ و یبوست داشته باشند. علائم غیر گوارشی شامل تأخیر در رشد در دوران بلوغ (کوتاهی قد)، بثورات پوستی، کم‌خونی ناشی از فقر آهن که به مکمل آهن پاسخ نمی‌دهد، افزایش در نتایج آزمایشات عملکرد کبد و مشکلات استخوانی (پوکی استخوان) هستند.
توجه داشته باشید که برخی از کودکان به ویژه آن دسته که در گروه‌های پرخطر قرار دارند هیچ علائمی را نشان نمی‌دهند. تشخیص بیماری سلیاک در این کودکان به طور معمول از طریق آزمایش خون صورت می‌پذیرد.
تفاوت بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن
علاوه بر بیماری سلیاک، دو گروه دیگر از اختلالات مربوط به مصرف گلوتن وجود دارند. این دو گروه عبارتند از آلرژی به گندم و حساسیت گلوتنی غیر سلیاکی.
- آلرژی به گندم یک واکنش فوری و آلرژیک به پروتئین گندم است. این واکنش با واسطه IgE صورت می‌پذیرد. واکنش فوری و آلرژیک به پروتئین گندم می‌تواند منجر به بروز علائم گوارشی و سایر علائم مرتبط با بیماری سلیاک شود.
- حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی به طور کامل شناخته نشده است و برخی از پزشکان معتقدند که این امر فقط ممکن است ناشی از عدم تحمل گندم (و نه همه غلات حاوی گلوتن) باشد. نوع عدم تحمل موجود در حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی منجر به التهاب روده نمی‌شود. التهاب روده یکی از علائمی است که در بیماران مبتلا به سلیاک مشاهده می‌شود.
تشخیص ابتلا به بیماری سلیاک یا سایر اختلالات مرتبط با گلوتن در کودکان
- چندین آزمایش تشخیصی رسمی برای بیماری سلیاک وجود دارند. اولین مرحله آزمایش خون برای جستجوی آنتی بادی‌های خاص از جمله IgA ترانس گلوتامیناز بافتی است. سطح این آنتی بادی‌ها معمولاً در افراد مبتلا به سلیاک زیاد است اما تقریباً هرگز در افراد سالم افزایش نمی‌یابد. در صورت مثبت بودن آزمایش، نمونه‌برداری (بیوپسی) از روده کوچک برای تأیید تشخیص بیماری سلیاک توصیه می‌شود. نمونه‌برداری معمولاً طی آزمایشی به نام آندوسکوپی فوقانی جمع می‌شود. در طی این آزمایش لوله‌ای همراه با دوربینی کوچک در نوک آن به دهان و قسمت تحتانی دستگاه گوارش منتقل می‌شود و تکه‌های کوچک سطح روده کوچک را نمونه‌برداری می‌کند. بیوپسی دردناک نیست و پس از آرامبخشی کودک توسط پزشک متخصص گوارش کودکان انجام می‌شود.
آزمایش‌های دیگر ممکن است شامل سایر آزمایش‌های خون برای آنتی بادی‌هایی مانند IgG گلیادین دآمید شده (deamidated gliadin IgG) و IgA اندومیزیال (endomysial IgA) باشد. آزمایش ژنتیک نیز ممکن است با سواب گونه انجام شود. آزمایش ژنتیک در مواردی که تشخیص بیماری سلیاک قطعی نباشد، انجام می‌گیرد.
- آلرژی به گندم: آزمایش خون یا آزمایش خراش پوستی را می‌توان برای اندازه‌گیری سطح IgE خون (افزایش سطح) یا واکنش پوستی به وجود آنتی ژن گندم روی پوست انجام داد.
- حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی: هیچ آزمایش دقیقی برای ارزیابی این نوع حساسیت وجود ندارد.
کودک باید به خوردن غذاهای حاوی گلوتن ادامه دهد تا تمام آزمایشات کامل شوند. شروع رژیم غذایی بدون گلوتن یا پرهیز از گلوتن قبل از آزمایش ممکن است تأیید تشخیص را دشوار کند.
درمان بیماری سلیاک در کودکان
تنها روش درمانی در دسترس برای بیماری سلیاک رژیم سخت، مادام العمر و فاقد گلوتن است. حتی خرده‌ریزهای مواد غذایی حاوی گلوتن منجر به بروز علائم و التهاب روده می‌شوند. علاوه بر این گلوتن ممکن است در برخی از داروها و مواد غیر غذایی خاص مانند شامپو و مواد آرایشی وجود داشته باشد. هرچند این مواد مضر نیستند مگر اینکه خورده شوند. صحبت با یک متخصص تغذیه آگاه می‌تواند به والدین و کودکان کمک کند تا سبک زندگی بدون گلوتن را برنامه‌ریزی نمایند.
آیا رژیم غذایی بدون گلوتن سالم است؟
صرف این که یک ماده غذایی دارای برچسب «فاقد گلوتن» است، به معنای بهتر بودن آن برای شما نیست. بنابراین همیشه خواندن برچسب‌ها نمی‌توانند کارآمدترین روش برای سالم ماندن و جلوگیری از بروز علائم باشند. هرچند بهتر است هنگام خرید به برچسب «فاقد گلوتن» روی مواد غذایی توجه کنید.
- غذاهای فاقد گلوتن فرآوری‌شده غنی از ویتامین نیستند. به عنوان مثال این مواد غذایی ممکن است فاقد ویتامین B و آهن اما حاوی چربی و قند زیاد و پروتئین کم باشند.
- غذاهای سالم و فاقد گلوتن مصرف کنید. این مواد غذایی شامل میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و ماهی و همچنین انواع غلات از جمله آمارانت، ارزن و کینوا هستند.
- برخی از کودکان مبتلا به سلیاک ممکن است به یک مولتی ویتامین روزانه نیز نیاز داشته باشند. پزشک کودک شما ممکن است ویتامین‌ها (مانند ویتامین D) و سایر مکمل‌های غذایی (مانند آهن) را جهت اطمینان از ورود مواد مغذی مناسب به بدن کودک و جلوگیری از عوارضی مانند شکستگی استخوان و خستگی تجویز کند.
