اغلب کودکان زیر ۴ سال، تختخواب خود را خیس می‌کنند چون هنوز توانایی کنترل مثانه خود را ندارند. کودکان در سنین مختلف کنترل مثانه خود را یاد می‌گیرند. با این وجود، بیشتر کودکان تا ۴ سالگی کنترل مثانه خود را (تا حدی) به دست می‌آورند. کودکان ابتدا می‌توانند کنترل مثانه خود را در طی روز به دست آورند، اما کنترل شبانه دیرتر انجام می‌شود. در سن ۵ یا ۶ سالگی اکثر کودکان می‌توانند در طول شب رختخواب خود را خیس نکنند. این در حالی است که برخی از کودکان، در سنین ۶ تا ۷ سالگی، هنوز رختخواب خود را خیس می‌کنند. حتی اگر مسئله خاصی به لحاظ پزشکی نداشته باشند، اما خیس شدن رختخواب برای کودکان بزرگتر می‌تواند وضعیت بسیار ناراحت کننده‌ای باشد و تأثیر گسترده‌ای بر کودک بگذارد (چون ممکن است در توانایی اجتماعی شدن کودک نیز تداخل ایجاد کند) و اغلب به استرس قابل توجهی در خانواده منجر می‌شود.
انواع شب ادراری در کودکان
دو نوع شب ادراری وجود دارد:
شب ادراری اولیه
شب ادراری اولیه در کودکان به زمانی گفته می‌شود که کودک از اوایل کودکی بدون وقفه رختخواب خود را خیس می‌کند و تا مدت طولانی این روند ادامه داشته باشد و یک شب هم رختخوابش خشک نباشد.
شب ادراری اولیه بیشتر اوقات نشان دهنده سیستم عصبی است که کاملاً تکامل نیافته است. بنابراین کودک ممکن است نتواند احساس پر بودن مثانه را در هنگام خواب تشخیص دهد.
یک یا ترکیبی از موارد زیر می‌تواند باعث شب ادراری اولیه در کودکان شود:
- کاهش ظرفیت مثانه: ممکن است حجم مثانه در بعضی از کودکان کمتر باشد. بنابراین مثانه آنها تا صبح قادر به نگه داشتن همه ادرار نیست.
- خواب عمیق: بسیاری از کودکانی که رختخواب خود را خیس می‌کنند در طول شب عمیق و آرام می‌خوابند. بنابراین، آنها برای دفع ادرار از خواب بیدار نخواهند شد.
- افزایش تولید ادرار در طول شب: به عنوان یک قاعده، در طول شب، مغز هورمونی به نام وازوپرسین ترشح می‌کند. این هورمون بدن را ترغیب می‌کند تا آب را از ادرار، دوباره جذب جریان خون کند. این باعث کاهش تولید ادرار در طول شب می‌شود. با این حال، برخی از کودکان ممکن است به اندازه کافی این هورمون را تولید نکنند. آن دسته از کودکان در ساعات شب مقدار زیادی ادرار تولید می‌کنند که منجر به خیس شدن رختخواب آنها می‌شود.
- عدم تشخیص پر بودن مثانه: اگر اعصابی که مثانه را کنترل می‌کنند تکامل نیافته باشند، ممکن است پر بودن مثانه توسط کودک تشخیص داده نشود و در نتیجه باعث خیس شدن رختخواب شود.
- عادت ناسالم توالت رفتن در طول روز: بسیاری از کودکان عادت دارند که در طول روز ادرار خود را نگه دارند و ادرار را تا آنجا که ممکن است به تعویق بیندازند. این امر می‌تواند باعث خیس شدن رختخواب آنها شود.
شب ادراری ثانویه
شب ادراری ثانویه به زمانی گفته می‌شود که کودک پس از گذراندن دوره قابل توجهی (حداقل شش ماه) از شب‌های “خشک” شروع به شب ادراری می‌کند. برخلاف شب ادراری اولیه، شب ادراری ثانویه نشانه‌ای از یک مشکل اساسی پزشکی یا عاطفی است. بیشتر اوقات، کودکی که شب ادراری ثانویه دارد ممکن است با خیس شدن روزانه نیز روبرو شود. دلایل عمده شب ادراری ثانویه عبارتند از:
• عفونت دستگاه ادراری: عفونت اداری باعث می‌شود که کودک در کنترل ادرار خود با مشکل مواجه شود. این امر اغلب منجر به خیس شدن روزانه و شبانه رختخواب می‌شود. تکرر ادرار، ادرار قرمز یا صورتی و درد در هنگام ادرار از دیگر علائم آن است
• ناهنجاری ساختاری: بدشکلی اندام‌ها، عضلات یا اعصاب که در روند ادرار نقش دارد می‌تواند باعث خیس شدن بستر کودکان شود.
• دیابت: برای کودکی که بعد از گذشتن شب‌های خشک زیادی دوباره شروع به خیس کردن رختخواب می‌کند می‌تواند اولین نشانه دیابت برای کودک باشد. مراقب سایر علائم دیابت مانند دفع مقدار زیادی ادرار، افزایش تشنگی، خستگی و کاهش غیر منتظره وزن کودک باشید.
• آپنه خواب یا وقفه تنفسی: گاهی اوقات خیس شدن رختخواب نشانه آپنه انسدادی خواب است، وضعیتی که در آن تنفس کودک در هنگام خواب قطع می‌شود. همچنین با خروپف و حالت خفگی قابل توجهی در خواب، خواب آلودگی در روز و غیره مشخص می‌شود.
• یبوست: یبوست باعث جمع شدن مدفوع زیادی در راست روده می‌شود. این باعث فشار اضافی به مثانه و در نتیجه خیس شدن رختخواب کودک قبل از پر شدن مثانه می‌شود
یبوست همچنین باعث افزایش ظرفیت نگهداری و تخلیه مثانه می‌شود. بیشتر اوقات، با درمان یبوست، خیس شدن رختخواب نیز از بین می‌رود.
• فشار عاطفی: وقایع استرس زا مانند درگیری با والدین، کودک تازه به دنیا آمده، رفتن به مدرسه جدید یا خوابیدن در جایی دور از خانه، هر چیزی که باعث ایجاد ناامنی برای کودک شود ممکن است باعث خیس شدن رختخواب شود. همچنین تحقیقات نشان داده است کودکانی که مورد آزار جسمی یا جنسی قرار می‌گیرند، رختخواب خود را خیس می‌کنند.
چه آزمایشاتی لازم است؟
از آنجا که تنها درصد بسیار کمی از این کودکان دارای اختلال ادراری طبیعی هستند، ارزیابی این کودکان بسیار حائز اهمیت است، که شامل معاینه فیزیکی، میکروسکوپی ادرار و آزمایش سونوگرافی است. مهمترین و اصلی‌ترین آزمایش، ثبت روزانه تخلیه مثانه است که در آن ثبت هر یک از موارد خالی شدن مثانه، همراه با زمان و مقدار ادرار، به طور دقیق همراه با نشت ادرار باید ذکر شود. همچنین انواع مایعات مصرفی را که شامل آب، شیر، قهوه، آب میوه، آب همراه با غذا و غیره را نیز باید ثبت کنید.
شب ادراری چگونه درمان می‌شود؟
گرچه بروز این مورد ناخواسته به وجود می‌آید، اما وقتی کودک رختختواب خود را خیس می‌کند، باعث ناراحتی کودک و والدین می‌شود. کودک خجالت می‌کشد و والدین احساس ناراحتی و درماندگی می‌کنند. اما، چند تا کار هست که والدین برای کمک به فرزند خود برای جلوگیری از خیس شدن رختخواب می‌توانند انجام دهند در اینجا آورده شده است، مانند:
• مصرف مایعات را کنترل کنید: والدین می‌توانند میزان مایعات مصرفی کودک را در طول روز، صبح و بعد از ظهر افزایش دهند، اما تا عصر آن را کاهش دهند.
• برنامه ادرار را تنظیم کنید: کودک را تشویق کنید که در فواصل معین به توالت برود و آن را به یک عادت تبدیل کنید.
• هشدار دهنده شب ادراری بگیرید: این‌دستگاه ها دارای سنسور رطوبت هستند که درون لباس خواب کودک قرار می‌گیرند. هشدار دهنده به محض شروع ادرار در کودک شروع به زنگ زدن یا هشدار دادن می‌کند.
• با پزشک مشورت کنید: اگر بعد از پنج تا شش سالگی شب ادراری کودک متوقف نشود، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا هرگونه مشکل پزشکی زمینه ای را بررسی کند.
