واکسیناسیون کودکان یکی از مهم ترین روش های پیشگیری از ابتلا به بیماری های سخت و خطرناک در کودکان می باشد. بسیاری از بیماری هایی که امروزه با واکسن ها کنترل شده اند، در گذشته جان بسیاری از کودکان را می گرفته اند. واکسن در حقیقت ویروس تضعیف شده و یا کشته شده می باشد. با تزریق واکسن، سیستم ایمنی بدن در مقابل ویروس واکنش نشان می دهد و با تولید آنتی بادی ها و یا پادتن ها بدن را در برابر بیماری ایمن می کند. ما در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره واکسیناسیون کودکان در اختیار شما قرار دهیم.
واکسیناسیون کودکان هنگام تولد
برای ایمن شدن بدن نوزاد در بدو تولد، واکسن هایی تزریق می شود. لازم به ذکر است واکسن های کودکان طبق یک برنامه مشخص در بدو تولد در اختیار والدین قرار می‌گیرد. این برنامه ممکن است بر اساس محل زندگی، شرایط سلامتی نوزاد و نوع واکسن ها برای کودکان متفاوت باشد. واکسن هایی که کودک در بدو تولد دریافت می‌کند به شرح زیر است:
- واکسن BCG یا سل
- واکسن هپاتیت B
- قطره خوراکی فلج اطفال
واکسیناسیون کودکان در دو ماهگی
همانگونه که خاطر نشان شد برنامه واکسیناسیون کودکان بر اساس محل زندگی ممکن است متفاوت باشد. در کشور ایران همراه با واکسن هپاتیت B واکسن های زیر نیز تزریق می‌شوند:
- واکسن خوراکی پولیو ویروس غیرفعال
- واکسن پنوموکوک کونژوگه
نوزادان در سن دو ماهگی واکسن های زیر را دریافت می‌کنند:
- واکسن کزاز، دیفتری و سیاه سرفه
- واکسن هموفیلوس آنفولانزا نوع B
واکسیناسیون کودکان در چهار ماهگی
چکاب دوره ای نوزادان در ۴ ماهگی توصیه می‌شود. هم چنین در این سن واکسن های زیر به نوزاد تزریق می‌شود:
- واکسن کزاز ، دیفتری و سیاه سرفه
- قطره فلج اطفال
واکسیناسیون کودکان در شش ماهگی
واکسیناسیون کودکان در ۶ ماهگی مشابه دو ماهگی می‌باشد. در این سن تزریق واکسن آنفولانزا برای ایمنی بدن نوزاد نیز توصیه می‌شود. واکسن آنفولانزا به فرم تزریقی یا اسپری بینی می‌تواند در اختیار کودکان قرار بگیرد. فرم تزریقی این واکسن می‌تواند انتخاب بهتری باشد، زیرا میزان تاثیرگذاری و ایمنی آن بیشتر است. فرم اسپری بینی این واکسن برای آن دسته از کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و یا به بیماری هایی مانند آسم مبتلا هستند توصیه نمی‌شود.
واکسیناسیون کودکان در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی
در سن ۱۲ ماهگی ( یک سالگی ) برای اولین بار به نوزاد واکسن MMR تزریق می‌شود. این واکسن شامل سرخچه، سرخک و اوریون می‌باشد و کودک را در برابر این بیماری ها محافظت می‌کند. واکسن MMR در دوز نیم میلی لیتری و به شکل زیرجلدی به نوزاد تزریق می‌شود. در سن ۱۸ ماهگی واکسن های سه گانه کزاز، سیاه سرفه و دیفتری به صورت تزریقی به کودک تزریق می‌شود. قطره فلج اطفال نیز به صورت خوراکی در اختیار کودک قرار می‌گیرد.
واکسیناسیون کودکان در ۴ تا ۶ سالگی
قبل از ورود کودک به پیش دبستان دوزهای جدیدی از واکسن های سه گانه (کزاز ، دیفتری و سیاه سرفه) و قطره خوراکی فلج اطفال در اختیار کودک قرار می‌گیرد و کودک را در برابر تمام این بیماری ها ایمن می‌کند. توجه داشته باشید که تزریق واکسن های سه گانه پس از تمام شدن سن ۶ سالگی در کودک مجاز نیست و از این پس باید واکسن های دوگانه بزرگسالان به نوزاد تزریق شود. پس از آخرین نوبت واکسن های سه گانه باید هر ده سال یکبار واکسن های دوگانه بزرگسالان جهت ایمنی در برابر بیماری هایی مانند کزاز و دیفتری تزریق شود.
واکسن دوگانه چیست ؟
واکسن دوگانه شامل واکسن های دیفتری و کزاز می باشد. این واکسن در کودکانی که به واکسن های سه گانه حساسیت دارند مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیب این دو واکسن همانند واکسن های سه گانه می باشد با این تفاوت که واکسن سیاه سرفه وجود ندارد. نیم میلی لیتر از واکسن به صورت عضلانی تزریق می شود. به واکسن دوگانه واکسن توام نیز گفته می شود.
نکاتی در مورد واکسیناسیون کودکان
در بخش های قبلی مقاله توضیحاتی در ارتباط با واکسیناسیون کودکان در بازه های سنی متفاوت داده شد. در این بخش می‌خواهیم توضیحات مختصری در مورد ویژگی های هر یک از واکسن ها ارائه دهیم:
قطره خوراکی فلج اطفال
واکسن فلج اطفال به صورت خوراکی برای مقابله با ویروسی است که می‌تواند منجر به فلج دائمی عضلات بدن و حتی مرگ شود.
واکسن BCG
این واکسن از باکتری تضعیف شده ویروس سل ساخته شده است. بهترین سن برای تزریق بدو تولد می‌باشد.
واکسن هپاتیت B
هپاتیت از طریق خون آلوده و از طریق مادر به فرزند ( در دوران بارداری) منتقل می‌شود. افرادی که در بخش های دیالیز و دندان پزشکی و یا بانک خون مشغول به کار هستند در معرض این بیماری می‌باشند.
واکسن سه گانه
این واکسن از باکتری کشته شده سیاه سرفه و سم باکتری های کزاز و دیفتری ساخته می‌شود.
واکسن MMR
با تزریق این واکسن نوزاد در برابر بیماری های سرخک، سرخجه و اوریون ایمن می‌شود.
واکسن پنج گانه
این واکسن شامل واکسن های سه گانه، هپاتیت B، واکسن هموفیلوس و آنفولانزای نوع B می‌باشد.
واکسن روتاویروس
این واکسن در برابر ویروسی به نام روتا ویروس که باعث اسهال می‌شود از کودکان محافظت کرده که دوزهای دریافتی را با توجه به نظر پزشک در ۲ و ۴ ماهگی یا ۲ و ۴ و ۶ ماهگی دریافت می‌کنند. تمام دوزهای دریافتی حتما باید قبل از ۸ ماهگی باشند. روتاویروس در کودکان و نوزادان علاوه بر اسهال می‌تواند باعث استفراغ و تب نیز شود.
واکسن HPV
این واکسن به جلوگیری از ویروس پاپیلومای انسانی که می‌تواند باعث سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی شود، کمک می‌کند.
واکسن مزدوج پنوموکوک
این واکسن از نوزاد شما در برابر نوعی باکتری که عامل عفونت گوش می‌باشد، محافظت می‌کند. این باکتری همچنین می‌تواند باث بیماری های جدی تر مانند مننژیت و عفونت در جریان خون نیز شود. واکسن مزدوج پنوموکوک به نوزادان و کودکان نوپا در ۴ دوز ۲، ۴، ۶ و ۱۲ ماهگی داده می‌شود.
واکسن واریسلا
این واکسن به پیشگیری از آبله مرغان کمک می‌کند. این دارو یک بار در ۱۲ ماهگی و دوباره در ۴ تا ۶ سالگی یا برای کودکانی که واکسینه نشده اند تجویز می‌شود.
واکسن مزدوج مننگوکوک
این واکسن در برابر چهارسویه مننژیت باکتریایی ناشی از باکتری محافظت می‌کند. منژیت باکتریای عفونت مایع اطراف نخاع و مغز است. این یک بیماری جدی می‌باشد که می‌تواند منجر به تب بالا، سردرد، سفتی گردن و گیجی شود.
چرا واکسیناسیون مهم است؟
واکسیناسیون کودکان یکی از اولین و طبیعی ترین اموری می‌باشد که از تولد کودک باید انجام شود. واکسیناسیون روشی ایمن و موثر برای جلوگیری از بروز بیماری در انسان ها و نجات جان آن ها می‌باشد. جدول واکسیناسیون سازمان جهانی بهداشت طوری طراحی شده تا نوزادان و کودکان کم سن هرچه سریعتر در محافظت از بیماری ها باقی بمانند. اغلب نوزادان و کودکان کم سن بیشتر از سایر افراد به علت شکل نگرفتن کامل سیستم بدنی، در معرض ابتلا به انواع بیماری ها هستند. به همین علت واکسیناسیون از سن کم شروع شده و لازم است کودکان در زمان تعیین شده واکسن مناسب را دریافت کنند.
عملکرد واکسن به چه صورت است؟
همان طور که بیان کردیم واکسن با مکانیزم دفاعی طبیعی بدن برای ایجاد مصونیت همکاری کرده و خطر ابتلا به بیماری را کاهش می‌دهد. سیستم ایمنی بدن پس از دریافت واکسن میکروب مزاحم مانند ویروس یا باکتری را تشخیص می‌دهد. سپس آنتی بادی تولید کرده و روش مبارزه با آن در سیستم ایمنی ثبت می‌شود. یعنی در صورتی که مدتی بعد دوباره در معرض میکروب قرار گیرید، سیستم ایمنی قبل از این که بیمار شوید، به سرعت آن را از بین می‌برد. بنابراین واکسن روشی ایمن و هوشمندانه برای ایجاد واکنش ایمنی در بدن، بدون ابتلا به بیماری می‌باشد.
چه زمانی کودکان نباید واکسینه شوند؟
در برخی شرایط خاص کودکان نباید واکسینه شوند. به عنوان مثال در شرایطی که کودک به انواع خاصی از سرطان یا بیماری های خاص مبتلا می‌باشد، تزریق شود. همچنین کودکانی که داروهایی مصرف می‌کنند که توانایی بدن برای مقاومت در برابر عفونت را کاهش می‌دهند، نیز نباید واکسن داده شود. در صورتی که فرزند شما به اولین دوز واکسن، واکنش جدی نشان داده است و جزو والدین کودکان خاص هستید برای تزریق هر گونه واکسن و دارو باید با بهترین متخصص اطفال اصفهان مشورت کرده و در صورت صلاح دید پزشک واکسیناسیون انجام شود.
عوارض واکسیناسیون کودکان
واکسن ها با وجود ایجاد ایمنی و عوامل ضد بیماری ممکن است سبب بروز عوارضی در کودکان شوند. عوارض واکسیناسیون کودکان کم خطر بوده و احتمال بیماری و عارضه شدید بسیار نادر است. عوارض بعد واکسیناسیون کودکان عموما به صورت تب خفیف و داشتن درد در ناحیه تزریق به وجود می آید. با این حال ممکن است با بروز برخی عوارض شدید مواجه شوید که لازم است فورا به پزشک مراجعه نمایید. برخی از این عوارض به شرح زیر می باشند:
- لرزش پا و بازوهای کودک
- تشنج
- تورم و قرمزی در محل تزریق
- استفراغ
- اختلال در سطح هوشیاری
- تنگی نفس
- بیقراری
- درد مفصلی
- تب بالای ۳۸.۵
