وزن نگرفتن نوزادان یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های والدین است. چنانچه وزن نوزاد در زمان تولد کمتر از دو و نیم کیلوگرم باشد، گفته می‌شود که وزن نوزاد کمتر از حد عادی است و نوزاد وزن نگرفته است. از هر ۵۰۰ نوزاد تقریباً ۳ نوزاد با وزنی کمتر از حد عادی متولد می‌شود. در هر حال دلیل وزن نگرفتن نوزاد مهم‌تر از خود وزن است. برخی نوزادان با وزن کم اما بدون هیچ گونه بیماری متولد می‌شوند، در این بین عده‌ای به بیماری‌های زمینه‌ای مهم و جدی مبتلا هستند.
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی وزن نگرفتن نوزادان و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر نسرین السادات دوامی بهترین متخصص اطفال در اصفهان با شماره تلفن ۰۳۱۳۳۳۵۰۱۸۹ تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
اندازه‌گیری وزن نوزاد
پزشکان اندازه‌گیری وزن نوزاد را با توجه به نقاط عطف رشد شروع می‌کنند و وزن‌گیری مورد انتظار یا کاهش وزن لازم را برای رشد سالم نوزاد ارزیابی می‌کنند. نقاط عطف تمام نوزادان با هم یکسان نیست؛ نقاط عطف علاوه بر قد و وزن، عامل‌های دیگری مانند زمان اولین لبخند نوزاد، زمان چرخاندن سر برای اولین بار، زمان شنیدن صدا، توانایی غلت زدن در حالت طاق‌باز، زمان بالا بردن دست به سمت دهان و توانایی نگه داشتن وزن گردن بدون حمایت را نیز دربرمی‌گیرد.
پزشک پس از معاینه بالینی کامل در دو هفته نخست زندگی نوزاد، درباره نقاط عطف تصمیم می‌گیرد. همچنین پزشک از والدین می‌خواهد که مشخصه‌های رشد مانند گریه کردن یا صدا درآوردن را تحت نظر داشته باشند. پزشک پرسش‌های متداولی را پس از اتمام معاینه درباره رشد نوزاد از والدین می‌پرسد تا متوجه وجود مشکل احتمالی بشود. اگر پزشک مشکلی را شناسایی کند، برای یافتن علت مشکل سوالاتی را از والدین می‌پرسد و دستور آزمایش‌های لازم را می‌دهد.
وزن نگرفتن نوزاد یکی از مشکلات شایع نوزادان نارس است. هر چند نوزادان فول ترم در دوران نوزادی کمتر در معرض خطر نوسانات وزنی هستند، احتمال وزن نگرفتن این گروه از نوزادان نیز وجود دارد.
ده علت وزن نگرفتن نوزادان
در این بخش با ده دلیل وزن نگرفتن نوزادان و کم بودن وزن در زمان تولد آشنا می‌شوید:
زایمان زودرس
زایمان زودرس یکی از شایع‌ترین دلایل وزن نگرفتن نوزادان است. به نوزادانی که قبل از هفته سی و هفتم بارداری متولد شوند، نوزاد نارس می‌گویند. چون رشد نوزاد نارس کامل نشده است، وزنش در زمان تولد کمتر از حد عادی است. نوازدان نارس غالباً چند هفته در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان نگهداری می‌شوند تا بدن‌شان توانایی عملکرد عادی را پیدا کند.
عفونت‌های جنینی
یکی دیگر از دلایل شیوع وزن نگرفتن نوزادان مبتلا شدن جنین به عفونت در دوران رشد است. عفونت‌های انگلی مختلفی مانند آبله مرغان، سرخجه، سیتومگالوویروس و توکسوپلاسموز از مادر به نوزاد منتقل می‌شود و به ناهنجاری‌ها و بدشکلی‌های مادرزادی و مشکلات رشدی دامن می‌زند. عفونت تهدیدی برای رشد نوزاد است و باعث وزن نگرفتن او می‌شود. حتی داروهایی که برای مقابله با عفونت مصرف می‌شود، بر وزن نوزاد در زمان تولد اثر می‌گذارد.
عارضه‌های مربوط به جفت
گاهی اوقات عارضه‌های مختلف مربوط به جفت مانند جفت سرراهی یا پره‌اکلامپسی باعث می‌شود که مواد مغذی لازم به جنین نرسد و در نتیجه نوزاد وزن نگیرد. همچنین محدودیت در خون‌رسانی به جنین نیز باعث بروز مشکلات رشدی مختلف می‌شود.
بارداری چندقلویی
اگر مادر چندقلو باردار باشد، ممکن است وزن هر نوزاد کمتر از دو و نیم کیلوگرم باشد. وقتی بیش از یک جنین در رحم وجود داشته باشد، جنین‌ها فشار مضاعفی را به رحم وارد می‌کنند و به سختی برای تأمین مواد مغذی تلاش می‌کنند. وارد شدن فشار بیشتر به بدن مادر به کمبودهای مختلفی دامن می‌زند.
استرس
بر کسی پوشیده نیست که بانوان به استراحت جسمی، هیجانی و روانی، به ویژه در آخرین روزهای بارداری نیاز دارند. بدن مادر در دوران بارداری دائم در حال کار است و خون بیشتری را پمپاژ کند، این اضافه‌کاری مداوم مادر را خسته می‌کند و باعث بیشتر شدن استرس او می‌شود. در عین حال برخی مادران شاغلند، نمی‌توانند کارشان را رها کنند و مجبورند تا زمان زایمان کار کنند. در نتیجه فشار مضاعفی به بدن مادر وارد می‌شود، که این امر رشد مناسب جنین و زایمان فول ترم را مختل می‌کند. استرس گاهی اوقات پیامد عدم پشتیبانی عاطفی یا تماس با مواد مضر است.
سوءمصرف مواد مخدر توسط مادر
مشروبات الکلی، مواد مخدر و سیگار در دوران بارداری مطلقاً ممنوع است. مصرف الکل یا مواد مخدری از قبیل ماری جوانا، اکستازی، کوکائین یا هروئین رشد کامل جنین را مختل می‌کند و به نقص‌های مادرزادی خاصی دامن می‌زند. مصرف الکل در دوران بارداری، حتی در مقادیر کم می‌تواند موجب ابتلا به سندرم جنین الکلی شود که باعث تأخیر در رشد جنین می‌شود و به مشکلات یادگیری دامن می‌زند. کاهش اکسیژن‌رسانی به نوزاد که پیامد سوءمصرف مواد مخدر است، یکی از دلایل اصلی وزن نگرفتن نوزادان در کشورهای توسعه یافته است.
کمبود مواد مغذی
مواد مغذی ضروری باید به طور مداوم و به وفور از مادر برای نوزادان در حال رشد تأمین شود. برای مثال ویتامین ث به رشد عضلات، استخوان‌ها و دندان‌های نوزادان کمک می‌کند و فولیک اسید برای شکل‌گیری مغز و نخاع لازم است. رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات سبزبرگ، لبنیات، آجیل، عدس، گوشت قرمز بدون چربی و غلات برای به دنیا آمدن یک نوزاد سالم ضروری است. بانوان بارداری که چنین رژیم غذایی متعادلی ندارند و غذاهایی با ارزش غذایی پایین می‌خورند، غالباً نوزادانی با وزن کم به دنیا می‌آورند. یکی دیگر از دلایل وزن نگرفتن نوزاد می‌تواند خواسته مادر برای کم کردن اضافه وزن در دوران بارداری باشد. اگر خانمی با وزن متوسط در دوران بارداری ۱۱ ـ ۱۴ کیلوگرم اضافه وزن پیدا نکند، می‌توان به این نتیجه قطعی رسید که نوزادش وزن نگرفته است. ممکن است این وضعیت به زایمان زودرس بینجامد و به عوارض مختلفی دامن بزند. بانوان برای تأمین مواد مغذی باید پس از مشورت با متخصص، در کنار رژیم غذایی معمول خود، مکمل مصرف کنند.
مشکلات مربوط به رحم یا دهانه رحم
سرویکس یا دهانه رحم، نوزاد را داخل رحم نگه می‌دارد و اجازه ورود میکروب‌ها را نمی‌دهد. اما دهانه رحم، در صورت وجود مشکل نارسایی دهانه رحم نمی‌تواند به خوبی بسته شود؛ از طرفی هر چه نوزاد بزرگ‌تر می‌شود، فشار بیشتری به دهانه رحم وارد می‌شود، در نتیجه خطر زایمان زودرس بالاتر می‌رود.
دهانه رحم بانوان مبتلا به نارسایی دهانه رحم معمولاً به منظور جلوگیری از زایمان زودس دوخته می‌شود ـ به این عمل سرکلاژ می‌گویند. فیبروم و ناهنجاری‌های رحم نیز یکی از دلایل شایع وزن نگرفتن نوزادان است. برای مثال رحم گاهی اوقات شکل بیضوی عادی را ندارد و دارای دو حفره مجزا یا اصطلاحاً دوشاخ است. جنینی که در یکی از این دو حفره رشد می‌کند، طبعاً فضای کمتری برای رشد کامل دارد. این وضعیت به زایمان زودرس یا حتی سقط جنین می‌انجامد.
بیماری‌های مادر
شرط به دنیا آوردن نوزاد سالم این است که مادر خود نیز از سلامت کامل برخوردار باشد. بانوان مبتلا به عارضه‌های جدی مانند فشار خون، دیابت، مشکلات کلیوی یا ناراحتی‌های قلبی غالباً زایمان زودرس را تجربه می‌کنند. چنین بارداری‌هایی غالباً سخت است و مادر در مراحل مختلف دچار عوارض گوناگون می‌شود. به این گروه از بانوان اکیداً توصیه می‌شود که رژیم غذایی سخت‌گیرانه‌ای را رعایت کنند، سبک زندگی سالمی داشته باشند و تحت نظر متخصص باشند.
سابقه
مطالعات نشان داده است که سابقه زایمان زودرس یا وزن نگرفتن نوزاد احتمال تکرار شدن این مشکلات را در آینده افزایش می‌دهد. علت اصلی این وضعیت هنوز کاملاً مشخص نشده است.
وزن نگرفتن نوزادان چه اثری بر سلامتی آن‌ها دارد؟
پایین بودن وزن نوزاد در زمان تولد گاهی اوقات هیچ خطری برای نوزاد تازه متولد شده ندارد، به خصوص اگر نوزاد فول ترم باشد و به بیماری خاصی نیز مبتلا نباشد. با این حال اگر نوزاد قبل از هفته سی و هفتم بارداری به دنیا آمده یا فول ترم اما مبتلا به بیماری باشد، وزن نگرفتن نوزاد تهدیدی جدی برای سلامتی به شمار می‌آید. وزن نگرفتن نوزاد می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به عارضه‌های زیر شود:
- عوارض مربوط به سیستم ایمنی
- مشکل در عملکرد ریه‌ها
- غلیظ شدن خون (پلی‌سیتمی)
- سندرم زجر تنفسی (RDS)
- پایین بودن گلوکز خون (هیپوگلیسمی)
- عفونت
درمان وزن نگرفتن نوزادان
در دوران بارداری
یکی از بهترین راهکارها برای درمان وزن نگرفتن نوزاد پیشگیری کردن از آن است. ویزیت‌های دوره‌ای منظم را فراموش نکنید تا از سالم بودن خود و نوزادتان مطمئن شوید. در این مدت می‌توانید بیماری‌های دیگرتان را نیز مدیریت کنید.
تغذیه سالم و مناسبی برای “دو نفر” داشته باشید، به اندازه کافی ورزش کنید، سیگار نکشید، مشروب و مواد مخدر مصرف نکنید و داروهای تجویزی را فقط تحت نظارت پزشک مصرف کنید تا فرزندی سالم به دنیا بیاورید. پزشک می‌تواند مشکل وزن نگرفتن نوزاد را پس از تشخیص دادن علت مشکل در دوران بارداری درمان کند.
پس از به دنیا آمدن نوزاد
نوزادان با وزن پایین باید مدت بیشتری در بیمارستان بمانند و تحت نظر باشند. مدت زمان بستری شدن در بیمارستان به وزن نوزاد، دلیل وزن نگرفتن نوزاد، عارضه‌ها یا دیگر بیماری‌ها و مدت زمان رسیدن به وزن مناسب قبل از ترخیص بستگی دارد.
پزشک با توجه به وزن واقعی نوزاد در زمان تولد، تغذیه اضافی را برای کمک به وزن‌گیری نوزاد و قوی‌تر شدنش توصیه می‌کند. اگر نوزاد بسیار کوچک باشد، بهترین راه برای وزن‌گیری نوزاد دریافت مواد مغذی یا مکمل‌های با کالری بالاتر از طریق سرم است.
در بسیاری از موارد از انکوباتور استفاده می‌شود، چون نوزاد با وزن پایین نمی‌تواند دمای بدنش را به خوبی تنظیم کند. اندازه‌گیری اکسیژن خون و آزمایش خون غالباً برای پیگیری روند پیشرفت وزن‌گیری انجام می‌شود.
اگر نوزاد به نظارت بسیار دقیق نیاز داشته باشد، در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) بستری می‌شود؛ در این بخش به نیازهای خاص نوزادان نارس یا بیمار رسیدگی می‌شود.
بعضی نوزادانی که وزن پایینی در زمان تولد دارند، به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا هستند. این بیماری‌ها به روش‌های مناسب درمان می‌شود. حتی اگر نوزاد با وزن پایین متولد شود، درمان موفقیت‌آمیز می‌تواند وضعیت سلامت نوزاد را در حال و آینده بهبود دهد.
