ذات الریه، عفونت تنفسی ریه است که اغلب با آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شود. ریه‌های شما پر از مایع یا چرک می‌شود که منجر به التهاب می‌شود. علائم بسیار شبیه آنفولانزا است، اما ذات‌الریه می‌تواند هفته‌ها طول بکشد و عوارض بسیار جدی در پی داشته باشد. بر اساس گزارشی از مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها، ذات الریه هر ساله بیش از ۵۰۰۰۰ مرگ را به همراه دارد و بیش از ۴۰۰۰۰۰ مراجعه به مراکز اورژانس را به خود اختصاص داده است.
در سال‌های اخیر، افزایش استفاده از واکسن دو گانه ذات‌الریه، به ویژه در میان افراد مسن، منجر به کاهش ۸ درصدی در تعداد مرگ و میرها از سال ۱۹۹۹ شده است. با این گفته، تنها حدود ۶۵ درصد از افراد در معرض خطر بالا بوده‌اند. در بسیاری از موارد، مردم مطمئن نبوده‌اند که به واکسن نیاز دارند یا واکسن از کدام نوع ذات‌الریه جلوگیری می‌کند. دیگران حتی از وجود واکسن اطلاع ندارند.
برای اطلاعات بیشتر درباره واکسن دو گانه ذات‌الریه، مزایا و معایب آن ادامه مطلب را بخوانید.
انوع ذات الریه
ذات‌الریه به عنوان التهاب کیسه‌های هوایی ریه‌ها تعریف می‌شود که می‌تواند از مایع پر شود و منجر به مشکل تنفس، تب، لرز و سرفه با چرک یا بلغم شود. ذات الریه معمولاً به دلیل میکروب ایجاد می‌شود اما در صورت استنشاق غذا یا مایعات به داخل ریه (پنومونی آسپیراسیون) یا اکتساب باکتری مقاوم به دارو در بیمارستان (ذات الریه بیمارستانی) ممکن است ایجاد شود.
رایج ترین نوع آن به عنوان ذات الریه اکتسابی در جامعه شناخته می‌شود که در آن سرایت کننده‌هایی مانند باکتری، ویروس یا قارچ در خارج از محیط مراقبت‌های بهداشتی پخش می‌شوند. از این میان، باکتری‌ها تا حد زیادی شایع‌ترین علت هستند.
ذات‌الریه باکتریایی، به طور معمول توسط قطرات تنفسی که با سرفه یا عطسه فرد در هوا حل می‌شوند، پخش می‌شود. علت اصلی آن استرپتوکوک می باشد که بیش از ۹۰ گونه مختلف دارد. از این تعداد، ۱۰ نوع عامل اکثر عوارض مربوط به ذات‌الریه هستند.
در حالی که ذات‌الریه باکتریایی در درجه اول دستگاه تنفسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در صورت انتشار در جریان خون می‌تواند باعث بیماری جدی شود. اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند خون (باکتریمی پنوموکوکی / سپسیس) را آلوده کرده و باعث التهاب غشاهای اطراف مغز و نخاع (مننژیت پنوموکوکی) شود. خطر مرگ در افراد مبتلا به ذات‌الریه تهاجمی بین پنج تا هفت درصد است و حتی می‌تواند در افراد مسن نیز بیشتر باشد.
انواع واکسن ذات‌الریه
دو نوع واکسن وجود دارد که می‌تواند از استرپتوکوک ذات‌الریه محافظت کند. آن‌ها نمی‌توانند از انواع دیگر ذات الریه باکتریایی (مانند انواع ناشی از کلامیدیا پنومونیه یا مایکوپلاسما پنومونیه) یا هر نوع مرتبط با قارچ یا ویروس جلوگیری کنند.
دو واکسن مورد تأیید FDA فرد را در برابر گونه‌های خاصی که به احتمال زیاد باعث بیماری‌های تهاجمی می‌شوند، ایمن می‌کند. آن‌ها عبارتند از:
- PVC13، با نام پرونار ۱۳ به بازار عرضه می‌شود، که از ۱۳ نوع شدید ذات‌الریه جلوگیری می‌کند.
- PPSV23، با نام پنوموکوک ۲۳ به بازار عرضه می‌شود، که از ۲۳ گونه اضافی ذات‌الریه محافظت می‌کند.
هیچ یک از واکسن‌ها از یک باکتری زنده یا کامل ساخته نشده‌اند بلکه بخش‌هایی از پوسته باکتری هستند. در حالی که این اجزا نمی‌توانند باعث بیماری شوند، سیستم ایمنی بدن آن‌ها را به عنوان تهدید تشخیص داده و پاسخ دفاعی را به همان روشی که برای باکتری واقعی است ایجاد می‌کند.
واکسن PVC13 به صورت عضلانی یا به عضله دلتوئید بازو یا عضله وستوس لاترالیس ران خارجی تزریق می‌شود. واکسن PPSV23 می‌تواند به صورت عضلانی یا زیر جلدی (به داخل پوست) داده شود.
چه افردی به واکسن دو گانه ذات‌الریه نیاز دارند؟
واکسن دو گانه ذات‌الریه برای همه توصیه نمی‌شود. این واکسن‌ها در وهله اول در افرادی که در معرض خطر بیماری جدی قرار دارند استفاده می‌شود. این شامل:
- نوزادان و کودکان به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون معمول آن‌ها.
- افراد بالای ۶۵ سال.
- افرادی که دارای سیستم ایمنی آسیب‌دیده یا ضعیف هستند، از جمله افرادی که بیماری مزمن مانند ایدز، بیماری قلبی، بیماری کبدی، نارسایی کلیه و دیابت دارند.
- بیماری که پیوند اعضا داشته و یا تحت شیمی درمانی است، هر دو دارای سیستم ایمنی ضعیف و قرار گرفتن در معرض داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند.
- افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مزمن مانند آسم، آمفیزم، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD).
- افرادی که سیگار می‌کشند (که خطر اصلی ابتلا به عفونت ریه را دارند) یا نوشیدنی الکلی زیاد می‌نوشند (که به احتمال زیاد سیستم ایمنی سرکوب شده دارند).
- افرادی که از جراحی یا بیماری جدی بهبود می‌یابند..
توصیه‌های واکسیناسیون
واکسن دو گانه ذات‌الریه بخشی معمول از برنامه ایمن سازی کودک است. طبق مرکز کنترل و پیش‌گیری درمانی (CDC)، در اینجا توصیه‌هایی وجود دارد که مشخص می‌کند به کدام جمعیت واکسن تزریق شود:
PCV13:
- کلیه کودکان زیر دو سال
- افراد دو ساله یا بیشتر با شرایط پزشکی خاص
بزرگ‌سالان ۶۵ سال به بالا همچنین می‌توانند با پزشک خود درمورد دریافت PCV13 با پزشک مشورت کنند.
PPSV23:
- همه بزرگ‌سالان ۶۵ سال به بالا
- افراد دو تا ۶۴ ساله با شرایط پزشکی خاص
- بزرگ‌سالان ۱۹ تا ۶۴ ساله که سیگار می‌کشند
واکسن‌ها اگر طبق دستور توصیه شده استفاده شوند، می‌توانند از شما در طول زندگی محافظت کنند. در کسانی که واکسیناسیون شان را کامل نکرده اند، ممکن است یک تقویت کننده توصیه شود. برخی از پزشکان همچنین به طور معمول پنج تا ۱۰ سال پس از سری اولیه، به بیماران خود یک تقویت کننده تزریق می‌کنند.
عوارض جانبی واکسن دو گانه ذات‌الریه
عوارض جانبی واکسن دو گانه ذات‌الریه خفیف بوده و طی یک یا چند روز خود به خود برطرف می‌شوند. بیشتر آن‌ها مربوط به ناراحتی در محل تزریق یا با علائم خفیف و شبیه آنفولانزا آشکار می‌شوند. در میان علائم شایع:
- خستگی
- سردرد
- تب درجه پایین
- درد عضلانی (میالژی)
- درد مفصل (آرترالژی)
- درد، قرمزی، تورم یا حساسیت محل تزریق
- لرز
- خواب آلودگی
به ندرت ممکن است اسهال، استفراغ یا بثورات پوستی ایجاد شود. در صورت واکنش شدیدتر از جمله کهیر، تاول، محدودیت تنفس، تورم صورت، تورم زبان، گیجی یا تشنج با ۱۱۵ تماس بگیرید یا سریعاً به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید. در حالی که نادر است، ممکن است یک واکنش آلرژیک در بدن (آنافیلاکسی) رخ دهد که در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به شوک، کما و حتی مرگ شود.
